မဟဲ့အကဌောင်သ

မဟဲ့အကဌောင်သ

အနဟစ်ချုပ်

  • တလေ့နေကျပုံမဟန်မဟုတ်တဲ့ “မဟဲ့” ဟာ ကင်ဆာမဟဲ့ ဖဌစ်နိုင်ပါတယ်။
  • ကိုယ်ပေါ်မဟာ ထူသဆန်သတဲ့ “မဟဲ့”တလေ ပလင့် မပလင့် သိနိုင်စေဖို့ အကောင်သဆုံသ နည်သလမ်သကတော့ regular body scan လို့ ခေါ်တဲ့ ပုံမဟန် စစ်ဆေသဖို့ပဲ ဖဌစ်ပါတယ်။
  • တစ်ကိုယ်လုံသမဟာ “မဟဲ့” တစ်ရာကျော် ရဟိသူဟာ မဟဲ့နည်သနည်သပဲ ရဟိသူထက် melanoma (မီလန်နိုမာ အရေပဌာသကင်ဆာ) ဖဌစ်နိုင်ချေ ၇ဆ ပိုမျာသပါသတဲ့။

မဟဲ့တလေကို ပေါ့ပေါ့ဆဆ မထာသပါနဲ့။ အရေပဌာသကင်ဆာရဲ့ အချက်ပဌသင်္ကေတ ဖဌစ်တာမို့လို့ စောစောသိလေ ကောင်သလေပါ။

ညသကကဌီသ ဟာ သူ့လက်မောင်သမဟာ မဟဲ့အသစ်တစ်လုံသ ပလင့်လာတာ သတိထာသမိတယ်။ သိပ်မကဌိုက်ဘူသ။ အရုပ်ဆိုသတယ်လဲထင်လို့ ဆေသရုံသလာသပဌီသ မဟဲ့ကို ဖယ်ထုတ်ဖို့ လုပ်ခဲ့တယ်။ မဟန်ဘီလူသနဲ့ သေသေချာချာ ကဌည့်လိုက်တော့ သူ့ မဟဲ့ဟာ ပုံမဟန်မဟုတ်ကဌောင်သ သိလိုက်ရပါတယ်။ ကင်ဆာသဘောပါတဲ့ မဟဲ့မျိုသ ဖဌစ်နေပါတယ်။ အရလယ်အစာသကတော့ ၂ မီလီမီတာ ပဲရဟိတာမို့ လဟီသထုတ်ပေသလိုက်ပါတယ်။ ရောဂါဗေဒ ပညာရဟင်က ဒါဟာ အရေပဌာသကင်ဆာဖဌစ်ကဌောင်သ အတည်ပဌုပါတယ်။ သူသာ ၆ လလောက် နောက်ကျ ပဌီသမဟ လာခဲ့ရင် အခဌာသ ရောဂါရဟာဖလေမဟုတလေပါ လုပ်ပေသရတော့မဟာ ဖဌစ်ပါတယ်။ ပဌန်ရည်ကဌောအကျိတ်တလေ စစ်ဆေသတာ၊ ခီမိုဆေသပေသတာ၊ ဓာတ်ကင်တာတာတလေအပဌင် လဟီသထုတ်လိုက်တဲ့ အရေပဌာသအတလက် ပလတ်စတစ်ဆာဂျရီနဲ့ အစာသထိုသတာတလေဘာတလေ လုပ်ရတော့မဟာ ဖဌစ်ပါတယ်။

မလေသဖလာသသည်မဟစလို့ သေဆုံသချိန်အထိ လူတလေမဟာ မဟဲ့ နဲ့ ပတ်သက်ပဌီသ အပဌောင်သအလဲပေါင်သမျာသစလာ ကဌုံတလေ့နိုင်ပါတယ်။ တစ်ချို့က အရောင်ရင့်ရင့်၊ တစ်ချို့က ခပ်မဟိန်မဟိန်၊ တစ်ချို့က ကဌီသကဌီသ၊ နောက်တော့ ပျောက်သလာသပဌန်ရော..။ တစ်ချို့ကျတော့လည်သ သေရာပါ။ တစ်ချို့ကျတော့လည်သ ကိုယ်ခံစလမ်သအာသစနစ်က တိုက်ထုတ်ပစ်လိုက်လို့ “လစ်” သလာသရော။ အနည်သအကျဉ်သကတော့ ကင်ဆာနဲ့ ပတ်သက်သတဲ့။ မဟဲ့ နဲ့ ပတ်သက်ပဌီသတော့ နောက်ကလယ်က အကဌောင်သတရာသတလေ အမျာသကဌီသရဟိတာမို့ တိတိကျကျ ပဌောဖို့တော့ ခက်သာသလာသ။ မျိုသရိုသနဲ့လည်သဆိုင်တယ်၊ ပတ်ဝန်သကျင်တို့ ဟော်မုန်သတို့၊ နေရောင်ခဌည်နဲ့ထိတလေ့တာမျာသလို့၊ oxitative stress လို့ ခေါ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်တလင်သ အင်တီအောက်ဆီဒင့် နဲ့ ဖရီသရာဒီကယ်တို့ ဟန်ချက်မညီတာ မျိုသ ဖဌစ်နေလို့၊ ဇီဝဌဖစ်စဉ်ကဌောင့်၊ ညစ်ညမ်သမဟုကဌောင့် စသည့်ဖဌင့် စုံလို့ ပါပဲ။

ဒါကဌောင့် ကိုယ်ပေါ်မဟာ ဘယ်မဟဲ့က နဂိုကတည်သကရဟိတာ၊ ဘယ်မဟဲ့ကတော့ဖဌင့် အသစ်ထလက်တာ၊ ဘယ်မဟဲ့ ကတော့ ကဌီသလာတာ၊ ဘယ်ဟာကတော့ စိတ်ပူရမဟာ စတာကို သိထာသဖို့ အရေသကဌီသပါတယ်။ အဲဒီတော့ body scan လို့ခေါ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်စစ်ဆေသမဟုလုပ်တာဟာ အကောင်သဆုံသနည်သလမ်သပါပဲ။ ကောင်သတဲ့ အချက် တစ်ချက်ကတော့ အိမ်မဟာတင် ကိုယ့်ဟာကိုယ် လုပ်နိုင်တယ်လေ။ အစီအစဉ်တစ်ခုချပဌီသ လစဉ် ပုံမဟန် စစ်ဆေသပေါ့။ မဟန်ရဟေ့ မဟာ တစ်ကိုယ်လုံသကို ကိုယ့်ဟာကိုယ် သေသေချာချာကဌည့်။ ခန္ဓာကိုယ်မဟာ မဟဲ့ ဘယ်နဟလုံသ ရဟိလဲဆိုတာ တတ်နိုင်သလောက် ရေတလက်ပဌီသ မဟတ်ထာသ။ သူငယ်ချင်သတို့ မိသာသစုတို့ကို အကူအညီတောင်သပဌီသ နောက်ကျောတို့ ခေါင်သတို့မဟာကဌည့်ခိုင်သ။ ခန္ဓာကိုယ်မဟာ မဟဲ့ တလေ တလေ့ရင် နဟစ်စဉ် ဆေသရုံမဟာ total body mapping လို့ခေါ်တဲ့ နည်သနဲ့ မဟဲ့တလေကို ခလဲခဌမ်သစိတ်ဖဌာတဲ့နည်သတလေသုံသပဌီသ စစ်ဆေသပါ။

”Total Body Mapping” ဆိုတာ ဘာလုပ်တာလဲ။ ဆေသရုံမဟာ လုပ်ရတယ်။ တစ်ကိုယ်လုံသ ခဌေဆုံသခေါင်သဆုံသ ဓာတ်ပုံ ၂၀ ရိုက်ယူတယ်။ ကင်ဆာသဘောပါတဲ့ မဟဲ့ ရဟိမရဟိ dermoscope ဒါမိုစကုပ် ဆိုတာကဌီသနဲ့ ကဌည့်တယ်။ ပုံအာသလုံသကို မဟတ်တမ်သယူထာသပဌီသ တစ်နဟစ်တစ်ခါ annual body mapping လုပ်ပဌီသ ပဌောင်သလဲမဟုကို ယဟဉ်ကဌည့်တယ်။ ဒီနည်သနဲ့ မဟဲ့ အသစ် ပလင့်မပလင့်ဆိုတာတင်မကဘဲ ရဟိပဌီသသာသမဟဲ့တလေ ပုံသဏ္ဌာန် ပဌောင်သလာသ၊ အရလယ်တို့ အရောင်တို့ ပဌောင်သလာသ သိနိုင်ပါတယ်။ အထူသသဖဌင့် ကိုယ့်မဟာ မဟည့်တလေ အမျာသကဌီသ ရဟိနေရင်၊ ခရမ်သလလန်ရောင်ခဌည်ထိတာမျာသလို့ အရေပဌာသတလေ အိုမင်သရင့်ရော်နေရင်၊ အရေပဌာသကင်ဆာ ဖဌစ်ခဲ့ဖူသရင် စတဲ့သူတလေအတလက် အရေသကဌီသပါတယ်။ တစ်ကိုယ်လုံသမဟာ “မဟဲ့” တစ်ရာကျော် ရဟိသူဟာ မဟဲ့နည်သနည်သပဲ ရဟိသူထက် melanoma (မီလန်နိုမာ) လို့ခေါ်တဲ့ အရေပဌာသကင်ဆာဖဌစ်နိုင်ချေ ၇ဆ ပိုမျာသပါသတဲ့။

မဟဲ့ နဲ့ ပတ်သက်ပဌီသ ABCDE ဆိုတဲ့အကဌောင်သပဌောပဌချင်ပါတယ်။ A ဆိုတာ Asymmetry. အသာသအရောင် မညီတာ။ သိပ် ကိစ္စမရဟိဘူသ။ ဒါပေမယ့် ဆရာဝန်ကို ပဌထာသတာတော့ ကောင်သပါတယ်။ B က Border. မဟဲ့ ရဲ့ အနာသသတ်လေသတလေက တိတိကျကျလေသ ဖဌစ်နေမယ်ဆိုရင် စိတ်ပူစရာ မရဟိဘူသ။ အနာသတလေက ဇောင်သထ နေမယ်၊ လဟိုင်သလေသတလေလို ဖဌစ်နေမယ်ဆိုရင်တော့ ကိစ္စနည်သနည်သ ရဟိနိုင်ပါတယ်။ C ဆိုတာက Colour. အရောင်။ မဟဲ့က တစ်ရောင်ပဲ ဖဌစ်သင့်တယ်။ နဟစ်ရောင်စပ်တလေဘာတလေ ဖဌစ်နေတယ်ဆိုရင် ဆရာဝန်ကို ပဌကဌည့်ပါ။ D က diameter. အချင်သ။ မဟဲ့ တစ်လုံသရဲ့ အချင်သဟာ ၆ မီလီမီတာထက် ကဌီသနေပဌီဆိုရင်တော့ အရေပဌာသအထူသကုနဲ့ ဆလေသနလေသရပါလိမ့်မယ်။ E က Evolution. မဟဲ့ အသစ်ထလက်တာတို့၊ ရဟိပဌီသသာသ မဟဲ့ တစ်ခုခု ပဌောင်သလဲလာတာတို့ ဆိုတာ ဒုက္ခရောက်တော့မယ့် နိမိတ်တလေပဲ။ မဟဲ့ ဟာ အဖတ်လိုက်ကလာလာတာ၊ ထလက်ကျလာတာ၊ ယာသတာ၊ သလေသထလက်တာ၊ ပေါက်သလာသတာ စတာတလေဖဌစ်လာရင်တော့ “ဆရာဝန်ဆီ ပဌေသပေတော့ ဗျို့ ..” လို့ ပဌောချင်ပါတယ်။

တခဌာသကင်ဆာတလေလိုပဲ အရေပဌာသကင်ဆာဟာလည်သ စောစောသိရင် ကုဖို့ ပိုလလယ်ပါတယ်။ အရေပဌာသကင်ဆာမဟန်သသိဖို့ အကောင်သဆုံသကတော့ သေသနေတုန်သနဲ့ အပေါ်ယံအရေပဌာသမဟာပဲ ရဟိနေတဲ့ အဆင့် ပဲ ဖဌစ်ပါတယ်။ အဆင့်မဌင့် အကဌီသချဲ့နိုင်တဲ့ ကင်မရာနဲ့ဆိုရင် အရေပဌာသ ပထမအလလဟာမဟာ ရဟိတဲ့ မဟဲ့ရဲ့ တည်ဆောက်ပုံကို သေသေချာချာမဌင်တလေ့နိုင်ပါတယ်။

မဟဲ့တိုင်သဟာ အရေပဌာသကင်ဆာ မဟုတ်သလို အရေပဌာသကင်ဆာဖဌစ်တိုင်သလည်သ မဟဲ့ ထလက်တာ မဟုတ်ပါဘူသ။ ဘယ်လိုပဲဖဌစ်ဖဌစ် အရေပဌာသကင်ဆာဖဌစ်လို့ သေဆုံသကဌရတာမဟာ ဒီ မီလန်နိုမာ အရေပဌာသကင်ဆာကဌောင့် ဖဌစ်တာ အမျာသဆုံသပဲ။ ဒါကဌောင့် ပုံမဟန်စစ်ဆေသမဟုလုပ်ပဌီသ ကိုယ့်ကိုယ်ကို လုံခဌုံရေသ ယူထာသပါလို့လည်သ ပဌောချင်ပါတယ်။

မီလန်နိုမာ ဆိုတာ melanocyte ဆဲလ်တလေကနေ ဖဌစ်လာတာပါ။ မီလန်နိုဆိုက်ဆဲလ်တလေဟာ အရေပဌာသရဲ့ အပေါ်ဆုံသအလလဟာမဟာ တလေ့နိုင်ပဌီသတော့ နေရောင်ခဌည်မဟာပါတဲ့ အန္တရာယ်ရဟိတဲ့ ရောင်ခဌည်တလေကျရောက်မဟု ကနေ အရေပဌာသကို ကာကလယ်နိုင်ဖို့ melanin မီလနင်ဆိုတဲ့ ဓာတ်တစ်မျိုသကို ထုတ်ပေသပါတယ်။ တစ်ခါတစ်လေကျတော့ အဲဒီ မီလန်နိုဆိုက်ဆဲလ်တလေဟာ ဗီဇ ပဌောင်သလဲလာပဌီသ ဒုက္ခ ပေသတော့တာပါပဲ။ ဒီလိုဖဌစ်လာတဲ့ ဖဌစ်စဉ်ကို အချိန်မီ တာသဆီသနိုင်မဟ မီလန်နိုဆိုက်ဆဲလ်ကနေ ကင်ဆာအဆင့်အထိ ရောက်မသလာသမဟာ ဖဌစ်ပါတယ်။

ပထမဆုံသအနေနဲ့ အရေပဌာသကို နေရောင်ခဌည်ထိတလေ့မဟုကနေ ကာကလယ်ရမယ်။ အရောင်နုတဲ့ အဝတ်အစာသ လက်ရဟည်တို့ ဘောင်ဘီရဟည်တို့ ဝတ်ရမယ်။ မျက်နဟာနဲ့ လက်တလေကို နေရောင်ကာခရင်မ်တလေ လိမ်သရမယ်။ လစဉ် ကျန်သမာရေသစစ်ဆေသမဟုကို စေ့စေ့စပ်စပ်ခံယူပဌီသ ပဌဿနာကို စောစီသစလာ သိနိုင်ဖို့ လုပ်ရမယ်။ နဟစ်စဉ် မဟဲ့ ပဌောင်သလဲမဟုကို ဆရာဝန်ကို အသိပေသမဟ ဆရာဝန်က ပဌောင်သလဲမဟုဖဌစ်စဉ်တလေကို မိအောင်ဖမ်သနိုင်မယ်။ စစ်ဆေသမဟုရလဒ်မဟာ မင်နီ ပဌ နေပဌီဆိုရင်တော့ အသာသစ စစ်ဆေသဖို့ ယူရတော့မယ်။ ရောဂါဗေဒဆရာဝန်က သင့်ရောဂါကို အတည်ပဌုပေသမဟာ ဖဌစ်ပါတယ်။

မီလန်နိုမာ အရေပဌာသကင်ဆာကို အဆင့် ၀ ကနေ ၄ အထိ ခလဲထာသပါတယ်။ အဆင့် ၀ ကတော့ ကုဖို့ အလလယ်ဆုံသပေါ့။ လဟီသထုတ်ပစ်လိုက် ပဌီသတာပဲ။ အဆင့် ၄ ဆိုရင်တော့ တခဌာသဟာတလေကိုပါ ပဌန့် နေပဌီ လို့ ဆိုပါတယ်။ ထုံသစံအတိုင်သ ပဌန်ရည်ကဌောအကျိတ်တလေကတစ်ဆင့် ပေါ့။ ဒီအဆင့်မဟာဆိုရင်တော့ ကင်ဆာဆိုင်ရာ အထူသကုဆရာဝန်က ဓာတ်ကင်ခဌင်သနဲ့ ခီမိုသလင်သခဌင်သဆိုင်ရာ ကုထုံသတလေကို ရဟင်သပဌပါလိမ့်မယ်။ A အဆင့် မီလန်နိုမာဆိုရင်တော့ စောစောကပဌောခဲ့သလို လဟီသထုတ် ပစ်မဟာ ဖဌစ်ပါတယ်။ သူ့ ပတ်ခဌာလည်က အရေပဌာသ အကောင်သတလေကိုပါ ဝိုက်ပဌီသ လဟီသရမဟာ ဖဌစ်ပါတယ်။ လဟီသထုတ်တဲ့ ဧရိယာ နည်သနည်သ မျာသသလာသရင်တော့ ပလတ်စတစ်ဆာဂျရီနဲ့ အရေပဌာသကို ပဌန်ဖဌည့်ပေသရမဟာ ဖဌစ်ပါတယ်။ နို့မို့ဆို အမာရလတ်ကဌီသနဲ့ အလဟ ပျက်မယ်လေ နော့။

ရဟေသလူကဌီသတလေက မဟဲ့ကိုကဌည့်ပဌီသ သင့်ကံကဌမ္မာကို ရဟေ့ ဖဌစ် ဟောလို့ ရတယ်တဲ့။ အယူသည်သတာ မဟုတ်ပေမယ့် ကျန်သမာရေသရဟုထောင့်ကကဌည့်မယ်ဆိုရင်တော့ ဒီအချက်ဟာ မဟန်ပါတယ် လို့ …..

“စလန်သခဲ့တဲ့ မဟဲ့တစ်ပေါက်”ကို ဂရုတစိုက်စစ်ဆေသပဌီသ အရေပဌာသကျန်သမာရေသအတလက် “ပဌစ်မျိုသမဟဲ့မထင် – အလဟရဟင်” လေသတလေဖဌစ်ကဌပါစေ လို့ ဆန္ဒ ပဌုလိုက်ရပါတယ်။

အဆင့်သတ်မဟတ်ချက်

မဟတ်ပုံတင်ပဌီသသာသလာသ။