သားအိမ်တွင်းတစ်သျှူးများသားအိမ် ပြင်ပရောက်ခြင်း (Endometriosis) ရောဂါရှာဖွေခြင်း နဲ့ ကုသခြင်း

သားအိမ်တွင်းတစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်ခြင်းဟာ ရာသီသွေးပြောင်းပြန်ဆင်းလို့ ဖြစ်ရတာပါ ဆိုတဲ့ သီအိုရီ တစ်ခုရှိပါတယ်။ ရာသီသွေးတွေဟာ သားဥပြွန်တွေကတွေကနေပြန်ဝင်လာပြီး တစ်သျှူးတွေကို မမျိုးဥအိမ်၊ သားဥပြွန်၊ ဆီးအိမ်၊ အူ သို့မဟုတ် သားအိမ်နဲ့ဆက်နေတဲ့ တစ်ခြားတစ်သျှူးတွေလို နေရာတွေကိုရောက်ရှိစေ တယ်ဆိုတဲ့ ယူဆချက်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီအခြေအနေဟာ စစခြင်းဆိုရင် လက္ခဏာတစ်ခုခုပြတာမျိုး သို့မဟုတ် သိသိ သာသာနာကျင်ကိုက်ခဲတာမျိုး ဖြစ်လေ့မရှိပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အချိန်ကြာလာရင် ဘေးပတ်လည်မှာရှိနေတဲ့ တစ်သျှူးတွေ ရောင်ရမ်းလာပြီး တစ်သျှူးတည်နေပုံပြောင်းလဲ ခြင်းသို့မဟုတ် အသားလုံးတည်ပြီးကြီးထွားလာတာမျိုးဖြစ်နိုင်ပါတယ်။  နေရာမှားရောက်နေ တဲ့ သားအိမ်တစ်သျှူးတွေ မမျိုးဥအိမ်မှာ စုလာပြီဆိုရင် ရာသီသွေးတွေထွက်စရာမရှိတော့ဘဲ ပိတ်မိလာပါမယ်။ ဒီလိုစုပုံလာခြင်းကနေ အရည်အိတ်တွေဖြစ်လာပါမယ်။

ဒါဟာ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝနဲ့လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်မှုတွေကို ကြီးကြီးမားမားထိခိုက်မှုရှိစေနိုင်မယ့် အခြေ အနေတစ်ခုလည်းဖြစ်ပါတယ်။ ရာသီလာချိန်မှာ ပြင်းပြင်းထန်ထန် နာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း နဲ့ သွေးအလွန်အကျွံ ဆင်းခြင်းစတာတွေဟာ သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်ခြင်းရဲ့အဓိက လက္ခဏာ ဖြစ်ပါ တယ်။ ဒါကို အချိန်အကြာကြီး မကုသဘဲထားမယ်ဆိုရင် မခံမရပ်နိုင်အောင်နာကျင်ရတဲ့အခြေအနေအထိဖြစ် လာနိုင်စရာရှိပါတယ်။ ဒီလိုဖြစ်လာရင် သားအိမ်ထုတ်ရတာမျိုးအထိလုပ်ဖို့လိုအပ်ပါမယ်။ သားအိမ်ထုတ်ရမယ်ဆိုရင် အနာဂတ်မှာ ကလေးယူလို့ရတော့မှာမဟုတ်တဲ့အတွက် ဒီအခြေအနေကို စောစောစီးစီး ကုသမှုခံယူသင့်ပါတယ်။

သွေးမဆုံးသေးတဲ့ အမျိုးသမီးတိုင်းဟာ သားအိမ်တွင်းတစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်ခြင်းအတွက် စစ် ဆေးမှုခံယူသင့်ပါတယ်။ တင်ပါးဆုံရိုးများ နာကျင်ခြင်းလို ပုံမှန်မဟုတ်တဲ့ လက္ခဏာတွေခံစားနေရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေဟာ သူတို့အခြေအနေနဲ့ပတ်သတ်ပြီးဆရာဝန်ကို တတ်နိုင်သမျှအားလုံးပြောပြထားသင့်ပါတယ်။ သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူး များသားအိမ်ပြင်ပရောက်ခြင်းရဲ့ လက္ခဏာတွေဟာ တခြားဖြစ်လေ့ရှိတဲ့ အခြေအနေတွေနဲ့ ဆင်တူနေလို့ ပါပဲ။ ဒီလိုဖြစ်နေတယ်လို့ ညွှန်းဆိုနေနိုင်တဲ့ တခြား လက္ခဏာတွေကတော့ ရာသီလာချိန်အတွင်းပိုဆိုးရွားတဲ့ ခါးအောက်ပိုင်းနာခြင်း၊ ရာသီလာစဉ်နာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း (ဗိုက်အောင့်ခြင်း သို့မဟုတ် ရာသီလာစဉ်နာကျင်ခြင်း) ၊ လိင်ဆက်ဆံစဉ်နာကျင်ခြင်း (လိင်ဆက်ဆံချိန်မှာ နာကျင်ခြင်း)နဲ့ ကလေးမရနိုင်ခြင်းတို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။

သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်နေခြင်း ရှိမရှိစစ်ဆေးသိရှိနိုင်တဲ့နည်းလမ်းတွေကတော့

• အာထရာစောင်း – ဒီအခြေအနေရှိမရှိမ စစ်ဆေးဖို့အတွက် ဓာတ်မှန်ရိုက်တံ အသေးလေးကို လူနာရဲ့မိန်းမ ကိုယ်(မွေးလမ်းကြောင်း) ထဲ ထည့် ပြီး သို့မဟုတ် ဗိုက်ပေါ်ကနေဖိပြီးရိုက်ရတဲ့ အာထရာ ဆောင်းရိုက်နည်းနဲ့ ရိုက်ရပါမယ်။ အာထရာဆောင်းရိုက်ခြင်းဟာ ဒီအခြေအနေရှိမရှိကို သိရ ဖို့အတွက် အတိကျဆုံးနည်းလမ်းမဟုတ်ပေမယ့် ဒီအခြေအနေနဲ့ပတ်သတ်နေတဲ့ အရည်အိတ်တွေကို သိမြင်နိုင် ပါတယ်။
• တင်ပါးဆုံတွင်း စမ်းသပ်စစ်ဆေးခြင်း - ဒီစမ်းသပ်မှုဟာအမျိုးသမီးတွေရဲ့ မျိုးပွား အင်္ဂါတွေမှာ မူမမှန်မှုတွေရှိမရှိစစ် ဆေးပေးပါတယ်။ သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပကိုရောက်နေတဲ့ အခြေအနေခံစားနေရတဲ့ အမျိုးသမီး အများစုဟာ တင်ပါးဆုံတွင်း စမ်းသပ်ခြင်းလုပ်ဆောင်ချိန်မှာ ပုံမှန်ရလာဒ်တွေကိုသာပြလေ့ရှိပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ဒီအခြေအနေကို အမှန်တကယ် ခံစားနေရခြင်းရှိမရှိသိနိုင်ဖို့အတွက်ဆိုရင် မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်းကို မဖြစ်မနေ လုပ်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်ပြီး မှန်ပြောင်းကြည့်ခြင်းကသာလျှင် သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်ရှိနေ သလားဆိုတာကို အတိကျဆုံး အဖြေရှာပေးနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။
• သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်နေခြင်းကို မှန်ပြောင်းဖြင့်ခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်ခြင်း - ဒါဟာ ခန္ဓာကိုယ်ကို ထိုးဖောက်ခွဲစိတ်မှုအနည်းဆုံးခွဲစိတ်နည်း (MIS) ပုံစံတစ်မျိုးဖြစ်ပါတယ်။ မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲ စိတ်ခြင်းဟာလူနာရဲ့ ဝမ်းဗိုက် သို့မဟုတ် တင်ပါးစုံရိုးကွင်းအတွင်းမှာရှိတဲ့ အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းတွေကို မြင်ရဖို့ အသေးစားကင်မရာတစ်ခုကိုအသုံးပြုပါတယ်။ ဒီလိုဆေးဝါးကုသမှုနည်းပညာသစ်ကြောင့် ခွဲရာ သေးသေးလေးသာခွဲစရာလိုပြီး နာကျင်မှုနည်းကာ မြန်မြန်ဆန်ဆန်ပြန်လည်သက်သာလာနိုင်ပါတယ်။ ဆရာဝန်အနေနဲ့ လိုအပ်မယ်ဆိုရင် ခွဲစိတ်ဖြတ်ထုတ်လိုက်တဲ့ အသားစကို စစ်ဆေးမှာဖြစ်ပြီး မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ် ခြင်းနည်းလမ်းကို ရောဂါရှာဖွေဖို့နဲ့ကုသဖို့ နှစ်ခုစလုံးအတွက် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

အာထရာစောင်းးရိုက်ခြင်းလိုနည်းလမ်းတွေကို တစ်သျှူးတည်နေရာပုံပြောင်းလဲခြင်း တစ်ခုခြင်း စီကိုစစ်ဆေးအတည်ပြုဖို့အတွက် တစ်ခါတစ်ရံ အသုံးပြုတတ်ပေမယ့် ဒီနည်းလမ်းတွေဟာ သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပကိုရောက်နေတဲ့ အနေအ ထားကို ခန့်မှန်းတွက်ချက်ရာမှာတော့ အထောက်အကူဖြစ်စေမှာမဟုတ်ပါဘူး။ တိုက်ရိုက်မြင်တွေ့ရတဲ့ အနေအ ထားမှာတောင် ဒီအခြေအနေရှိမရှိဆိုတာသိနိုင်ဖို့ခက်ခဲပါတယ်။ ဘယ်လိုအနာတွေဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သိရဖို့ အတွက်မလွယ်ကူတာကြောင့်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပသို့ရောက်နေခြင်းအခြေအ နေနဲ့ပတ်သတ်တဲ့ မပြင်းထန်တဲ့ရောဂါ လက္ခဏာတွေရှိနေခြင်း သို့မဟုတ် ကလေးမမွေးနိုင်တဲ့သူတစ်ယောက် ဖြစ်နေခြင်းစတဲ့အခြေအနေမှာတောင် သင်ဟာ ပြင်းထန်တဲ့ သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်ခြင်း အခြေအနေ ကို ခံစားနေရတာမဟုတ်ဘူးလို့ ပြောလို့မရပါဘူး။ ဒါ့ကြောင့် မှန်ပြောင်းဖြင့်ခွဲစိတ်ဖြတ်တောက်ခြင်းဟာ ဒီအခြေအနေအတွက် အသင့်တော်ဆုံးနဲ့ တိကျမှုအရှိဆုံး စစ်ဆေးခြင်းနည်းလမ်းပဲဖြစ်ပါတယ်။

ဆေးပေးကုသမှု

သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပသို့ရောက်နေခြင်းအတွက် ကုသမှုတွေမှာ လက္ခဏာတွေကမပြင်းထန်ဘူး ဆိုရင်ဆရာဝန်ဟာ ရာသီစက်ဝန်းကို လေ့လာစောင့်ကြည့်ခြင်းနည်းလမ်းကို ရွေးချယ်ဖွယ်ရှိပြီး အခြေအနေက ပြင်းထန်လာတယ်ဆိုရင်တော့ ဆေးပေးကုသမှုနည်းလမ်းကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။ လိင်ဆက်ဆံစဉ်နာကျင်ခြင်း သို့မဟုတ် တင်ပါးဆုံတွင်း နာကျင်ခြင်းဝေဒနာခံစားနေရသူများကို ဒီနည်းလမ်းနဲ့ ကုလေ့ရှိပါတယ်။ သားအိမ် တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်နေခြင်းကိုသက်သာစေဖို့အတွက် ဆေးဝါးများစွာရှိနေပါတယ်။

ရာသီလာစဉ်နာကျင်ကိုက်ခဲမှုကိုခံစားရတဲ့လူနာတစ်ချို့ဟာ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေကိုသောက်လေ့ရှိပါ တယ်။ ဒီဆေးတွေဟာ နာကျင်မှုကို ခဏတာသက်သာစေနိုင်တာမှန်ပေမယ့် လုံးဝပျောက်ကင်းသွားအောင်တော့ မလုပ်နိုင်ပါဘူး။ အမျိုးသမီးအများစုဟာ သောက်ဆေးအစား ထိုးဆေးထိုးတာမျိုးတွေလုပ်လေ့ရှိပေမယ့် ဒီလိုမျိုး လုပ်တာဟာ လူနာတွေမှာ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေကိုမှီခိုသွားတာမျိုးဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ရာသီ လာစဉ်နာကျင်ကိုက်ခဲမှုကိုခံစားနေရတဲ့အမျိုးသမီးတွေအနေနဲ့ ဒီလိုမျိုးကိုယ့်သဘောနဲ့ကိုယ် ဆေးထိုး၊ ဆေး သောက်တာမျိုး မလုပ်မိဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ နားလည်တတ်ကျွမ်းသူတွေဆီမှာ တိုင်ပင်တာမျိုး၊ စစ်ဆေးမှု ခံယူတာမျိုးကိုသာလုပ်သင့်ပါတယ်။

ခွဲစိတ်ကုသမှု

ဆရာဝန်ညွှန်ကြားတဲ့ဆေးဟာ ထိရောက်မှုမရှိတော့ဘူးဆိုရင် ခွဲစိတ်ကုသမှု ခံယူဖို့လိုပါတယ်။ သားအိမ်တွင်း တစ် သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပသို့ရောက်ခြင်းကို မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်ဖြတ်တောက်မှုခံယူခြင်းဟာခေတ်မီခွဲစိတ်မှုလုပ်ငန်း စဉ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ခွဲရာသေးကာနာကျင်မှုနည်းပြီး အလျင်အမြန်သက်သာပျောက်ကင်းနိုင်ပါတယ်။ ဒီခွဲစိတ်မှုပုံစံ ကြောင့်လူနာတွေဟာ နောက်ထပ်အကျိုးကျေးဇူးများစွာကိုလည်း ရရှိနိုင်ပါတယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်တွေအတွင်းမှာ ဖော်ဆောင်နိုင်ခဲ့တဲ့ မှန်ပြောင်းအသုံးပြုပြီး ခွဲစိတ်ကုသခြင်း နည်းလမ်းသုံးခုဟာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်ပါတယ်။

• သမားရိုးကျ မှန်ပြောင်းအသုံးပြု ခွဲစိတ်မှု - ဗိုက်မှာနှစ်ချက်ကနေ လေးချက်လောက်အထိသာခွဲစိတ်ရာပေး ဖို့လိုပါတယ်။
• တစ်ချက်ထဲခွဲတဲ့ မှန်ပြောင်းအသုံးပြု ခွဲစိတ်ကုသမှု - ဒီခွဲစိတ်မှုအတွက် အထူးကိရိယာတွေနဲ့ ကျွမ်းကျင်တဲ့ ခွဲစိတ် ဆရာဝန်တွေလိုအပ်ပါတယ်။ သမားရိုးကျခွဲနည်းတဲ့မတူတာက ဒီခွဲစိတ်မှုပုံစုံဟာ ချက်မှာခွဲစိတ်ရာ တစ်ခု ထဲသာ ရှိမှာဖြစ်ပါတယ်။ ခွဲမှုကြောင့်ဖြစ်တဲ့အနာ သက်သာသွားပြီဆိုတာနဲ့ ခွဲစိတ်ရာဟာ ချက်နဲ့လိပ်ကာ ပျောက်သွားမှာဖြစ်တာကြောင့် မြင်နိုင်ရလောက်တဲ့အမာရွတ်မျိုးကျန်ခဲ့မှာ မဟုတ်ပါဘူး။
• NOTES နည်းပညာသုံး မှန်ပြောင်းဖြင့် ခွဲစိတ်ကုသနည်း -  ဒီခွဲစိတ်မှုပုံစံဟာ တခြားမှန်ပြောင်းသုံးခွဲနည်းတွေ ထက်နာကျင်မှုပိုနည်းကာ ကျွမ်းကျင်တဲ့ခွဲစိတ်ဆရာဝန်တွေလိုအပ်ပါတယ်။ NOTES (natural orifice transluminal endoscopic surgery) ဟာအမာရွတ်မကျန်တဲ့ မှန်ပြောင်းသုံးခွဲစိတ်ကုသနည်းဖြစ်ပြီး မွေးလမ်းကြောင်းကနေတစ်ဆင့်လုပ်ဆောင်မှာဖြစ်တာကြောင့် အရေပြားပေါ်မှာ ဘာအမာရွတ်မှကျန် မှာမဟုတ်ပါဘူး။  ဒီနည်းပညာကို အရည်အိတ်ဖယ်ရှားရာမှာလည်း အသုံးပြုပါတယ်။ NOTES နည်း ပညာနဲ့ ပတ်သတ်လို့ ပိုမိုသိရှိလိုလျှင် ဒီနေရာကိုနှိပ်ပါ။

ခွဲစိတ်ကုသမှုနည်းလမ်းကို ပြင်းထန်တဲ့ သားအိမ်တွင်း တစ်သျှူးများ သားအိမ်ပြင်ပရောက်နေခြင်းအခြေအနေကို ခံ စားနေရတဲ့ ကလေးမရနိုင်တဲ့လူနာတွေမှာလည်း များသောအားဖြင့်အသုံးပြုပါတယ်။ ဘာ့ကြောင့်မှန်းမသိဘဲ နာကျင်မှုခံစားနေရသူတွေနဲ့ နောက်ထပ် ကလေးထပ်မယူဖို့ဆုံးဖြတ်ထားတဲ့အမျိုးသမီးတွေဟာ သားအိမ်ထုတ် ခြင်း သို့မဟုတ် မမျိုးဥအိမ်ထုတ်ခြင်းလိုနောက်ဆုံးဖြစ်သော ခွဲစိတ်မှုတွေလိုအပ်ပါတယ်။ ဘယ်လိုကုသမှုမျိုးက လူနာရဲ့အခြေအနေနဲ့ ကိုက်ညီမှုအရှိဆုံးလဲဆိုတာကို ဆရာဝန်များကသာ ရွေးချယ်အကြံပြုပေးနိုင်မှာဖြစ်ပါ တယ်။

ဆေးပေး ကုသမှု နဲ့ ခွဲစိတ်ကုသမှု နှိုင်းယှဉ်ချက်

ကုသမှုပုံစံ	အားသာချက်များ	အားနည်းချက်များ
ခွဲစိတ်ခြင်း	ကလေးရရန် ခက်ခဲခြင်းကို ကာကွယ်ပေး သောအကျိုးကျေးဇူးရှိ ကာလရှည်ရလာဒ်အတွက်ပိုကောင်းစေနိုင် အကောင်းဆုံးရောဂါရှာဖွေမှုပုံစံ ရောဂါအတွက် အကောင်းဆုံး ကုသမှုနည်းလမ်း ဖြစ်	ကုန်ကျစရိတ်မြင့်မား ခန္ဓာ ကိုယ်ကိုခွဲစိတ်ဖို့လိုအပ်
ဆေးပေးခြင်း	ကနဦးကုန်ကျစရိတ်နည်းပါး လက္ခဏာပေါ်အခြေခံကုသမှု နာကျင်မှုကိုသက်သာစေဖို့ ထိရောက်မှုရှိ	ဘေးထွက်လက္ခဏာရှိနိုင်ခြင်း ကလေးမရနိုင်ခြင်းကို ကောင်းမွန် လာနိုင်ခြေမရှိ

*Caroline Wellbery, M.D. of Georgetown University School of Medicine

 

References

1. Diagnosis and Treatment of Endometriosis. Available from http://www.aafp.org/afp/1999/1015/p1753.html#afp19991015p1753-b27. Accessed on July 15, 2016.
2. Endometriosis. Available from http://www.mayolniorg/diseases-conditions/endometriosis/basics/treatment/con-20013968. Accessed on July 15, 2016.
3. Getting Diagnosed with Endometriosis. Available from https://www.endometriosis-uk.org/getting-diagnosed-endometriosis. Accessed on July 15, 2016.
4. Endometriosis. Available from http://www.webmd.com/women/endometriosis/endometriosis-exams-and-tests. Accessed on July 15, 2016.