เตรียมบ้านน่าอยู่และปลอดภัย…ต้อนรับวัยที่สูงขึ้น

• ห้องในบ้านที่พบว่าเกิดอุบัติเหตุบ่อยๆในผู้สูงอายุคือ ห้องน้ำ จึงควรเลือกใช้กระเบื้องไม่ลื่น หรือปูแผ่นยางกันลื่น ไม่ควรมีธรณีประตู และไม่ควรอยู่ไกลจากห้องนอน
• สิ่งที่จำเป็นภายในบ้านที่ต้องคำนึงถึงสำหรับผู้สูงอายุ คือ พื้นไม่ลื่น ลวดลายน้อย ประตูกว้างเป็นแบบบานเลื่อน บันไดอาจปรับเป็นทางลาดแทน แสงสว่างเพียงพอ มีราวจับและสัญญาณช่วยเหลือ
• การเปิดม่านรับแสงสว่างในเวลากลางวัน นอกจากจะช่วยฆ่าเชื้อโรคบางอย่างแล้ว แสงแดดยังช่วยเพิ่มวิตามินดี กระตุ้นการรับรู้ และ ช่วยทำให้อารมณ์สับสนหรือซึมเศร้าของผู้สูงอายุดีขึ้นได้

พอเราอายุมากขึ้น สภาพร่างกายเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะเรื่อง ข้อต่อ กระดูก และสายตา บ้านที่เคยเป็นพื้นที่ที่สบายที่สุด อาจจะไม่ได้สะดวกกับร่างกายเราเหมือนเมื่อก่อนแล้ว ดังนั้นการเตรียมบ้านไว้สำหรับช่วงวัยหลังเกษียณจึงมีความจำเป็น

1. ห้องน้ำ

อุบัติเหตุส่วนใหญ่ของผู้สูงอายุเกิดในห้องน้ำ การปรับสภาพห้องน้ำให้ปลอดภัยจึงเป็นเรื่องสำคัญ

• พื้นมีระดับเสมอกัน ไม่มีธรณีประตู การกั้นน้ำล้นจากห้องควรทำเป็นรางระบายน้ำมีตะแกรงปิดตามแนวขอบประตู หรือแนวกั้นห้องอาบน้ำกับห้องส้วม
• ใช้กระเบื้องชนิดป้องกันการลื่น (none slip) หรืออาจปูแผ่นยางกันลื่นที่ได้มาตรฐาน
• แยกส่วนแห้ง (ห้องส้วมและอ่างล้างหน้า) และเปียก (ห้องอาบน้ำ) ออกจากกัน อาจก่อผนังกั้น ติดฉากเลื่อนหรือม่านกันน้ำ อาจมีเก้าอี้นั่งอาบน้ำสำหรับผู้สูงอายุที่ทรงตัวไม่ดี
• ประตูเป็นบานเลื่อนและกว้างพอสำหรับรถเข็น ในกรณีที่ผู้สูงอายุเดินไม่ไหว และควรติดตั้งตัวล็อกที่สามารถปลดล็อกได้จากด้านนอก เพื่อจะเข้าไปช่วยเหลือเมื่อเกิดอุบัติเหตุหกล้มได้
• ติดราวจับ บริเวณห้องอาบน้ำ ข้างโถส้วม และอ่างล้างมือ
• เลือกชนิดของสุขภัณฑ์ที่ออกแบบมาสำหรับผู้สูงอายุ โถส้วมควรใช้รุ่นที่มีที่นั่งสูงจากพื้น 43 – 45 เซนติเมตร เพราะเป็นระยะที่พอดีกับการลุกนั่งของผู้สูงอายุ ที่กดชำระน้ำใช้เป็นแบบคันโยกหรือระบบชักโครกอัตโนมัติ อ่างล้างมือติดตั้งให้อยู่ในระดับที่ผู้สูงอายุใช้งานได้จริง ทั้งขณะยืนหรือขณะนั่งรถเข็น
• อยู่ไม่ไกลจากห้องนอน เนื่องจากผู้สูงอายุมักต้องตื่นกลางดึกเพื่อเข้าห้องน้ำ จึงไม่ควรต้องเดินไกลเกินไปในสภาพงัวเงียหลังตื่นนอน

2. ห้องนอน

• อยู่ชั้นล่าง ลดความเสี่ยงต่อการพลัดตกหกล้มบริเวณบันได
• เตียงนอนและฟูก ความสูงควรเท่ากับระดับเข่าของผู้สูงอายุ จะได้ลุกง่าย และไม่ลื่นไถลลงจากขอบเตียง ฟูกไม่นุ่มหรือแข็งเกินไป และมีขนาดพอดีกับขอบเตียง
• โต๊ะหัวเตียง อยู่ในระยะที่ผู้สูงอายุเอื้อมถึงโดยไม่เสี่ยงต่อการตกเตียง
• ติดราวจับ ตามผนังห้องในบริเวณที่ผู้สูงอายุต้องเดินผ่าน
• แสงสว่างเพียงพอ แก่การมองเห็นในช่วงกลางคืน สวิตช์ไฟอยู่ในระยะที่ผู้สูงอายุเอื้อมถึง อาจติดตั้งหลอดไฟเรืองแสงอัตโนมัติ เพื่อความสะดวกในการใช้งาน
• สะอาด ไม่อับทึบ มีหน้าต่างเปิดรับแสง สำหรับผู้สูงอายุที่ติดเตียง หรือใช้เวลาส่วนใหญ่อยู่ในห้องนอน ควรทำความสะอาดห้องเป็นประจำ และควรเปิดม่านรับแสงสว่างในเวลากลางวัน นอกจากจะช่วยฆ่าเชื้อโรคบางอย่างแล้ว แสงแดดยังช่วยเพิ่มวิตามินดี กระตุ้นการรับรู้ และ ช่วยทำให้อารมณ์สับสนหรือซึมเศร้าของผู้สูงอายุดีขึ้นได้

1. พื้นและทางลาด

• พื้น ควรเลือกพื้นที่ไม่ลื่นง่าย มีผิวสัมผัสที่ฝืดเล็กน้อยแต่ไม่ขรุขระเกินไปจนเจ็บเท้า ไม่ขัดมัน หรือมีลวดลายมากจนทำให้ตาลาย พื้นบ้านทั้งชั้นควรเรียบเสมอกัน ไม่ยกพื้นต่างระดับหรือมีธรณีประตู
• ทางลาด เป็นสิ่งที่ควรคำนึงถึง เพื่อความสะดวกของการใช้รถเข็นในอนาคต อัตราส่วนของทางลาดควรเป็น 1:12 หมายความว่าถ้าพื้นมีความต่างระดับกัน 10 เซนติเมตร ควรทำทางลาดยาวอย่างน้อย 120 เซนติเมตร
• กำจัดสิ่งกีดขวางบนพื้น รวมถึงเฟอร์นิเจอร์ต้องยึดแนบกับพื้นได้ดีไม่ลื่นไถล ไม่ควรปูพรม เพราะเก็บฝุ่นและอาจทำให้ผุ้สูงอายุลื่นไถลหรือสะดุดขอบพรมหกล้มได้

2. ประตู

• กว้างกว่าปกติ และรถเข็นสามารถผ่านได้ หลีกเลี่ยงประตูที่ใช้กระจกใสหรือวัสดุที่มองเห็นไม่ชัดเจน
• ประตูบานเลื่อนที่ไม่หนักเกินไป หรือประตูแบบดึงเปิดที่มีระบบกันบานประตูกระแทกกลับ

3. บันได

หากเป็นบันไดไม่สูงนัก อาจปรับเปลี่ยนเป็นทางลาดให้รถเข็นขึ้นลงสะดวก (ตามอัตราส่วน 1:12) แต่ถ้าเป็นบันไดขึ้นไปยังชั้น 2 ควรติดราวจับทั้งสองด้าน และปูวัสดุกันลื่นที่ขั้นบันได

4. แสงสว่าง

ควรมีแสงสว่างเพียงพอในทุกห้อง สวิตช์ไฟอยู่ในระยะเอื้อมถึง สูงประมาณ 120 เซนติเมตรจากพื้น ส่วนระดับปลั๊กไฟต้องไม่ต่ำเกินไปเพื่อไม่ให้ผู้สูงอายุต้องก้มลงไปมาก ความสูงอยู่ที่ประมาณ 90 เซนติเมตรจากพื้น

5. ราวจับและสัญญาณช่วยเหลือ

อาจเลือกติดในบริเวณที่ผู้สูงอายุต้องใช้บ่อยๆ รวมถึงสัญญาณเตือนควันไฟหรือไฟฟ้าลัดวงจร ในกรณีที่ผู้สูงอายุมีภาวะสมองเสื่อมจะเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุในบ้านได้มากขึ้น สามารถติดตั้งกล้องวงจรปิดในบริเวณบ้านและในห้องนอนผู้สูงอายุได้

การออกแบบบ้านสำหรับวัยสูงอายุนั้น นอกจากต้องคำนึงถึงความปลอดภัยแล้ว สิ่งสำคัญคือต้องเข้าถึงได้ง่าย ใช้งานได้จริง ช่วยส่งเสริมให้ผู้สูงอายุสามารถทำกิจวัตรประจำวันได้ด้วยตัวเอง ลดภาวะพึ่งพิง และคืนคุณภาพชีวิตที่ดีให้ผู้สูงอายุและทุกคนในครอบครัว