อาหารเป็นพิษ (Food Poisoning) ปวดท้อง อาเจียนหนัก ถ่ายเหลว อย่าปล่อยไว้

• อาหารเป็นพิษ (Food Poisoning) คือภาวะที่เกิดจากการบริโภคอาหารหรือเครื่องดื่มที่ปนเปื้อน เช่น แบคทีเรีย ไวรัส ปรสิต หรือสารพิษที่เกิดจากจุลินทรีย์
• ในผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรง ภาวะอาหารเป็นพิษมักหายเองได้โดยไม่ต้องพบแพทย์ แต่หากมีอาการถ่ายเหลวเกิน 3 วัน หรือถ่ายมากกว่า 6 ครั้งในหนึ่งวัน  ไข้สูงกว่า 38.9 องศาเซลเซียส ท้องเสีย คลื่นไส้ เวียนหัว พะอืดพะอม อาเจียน ควรไปพบแพทย์โดยด่วน
   

อาหารเป็นพิษ (Food Poisoning) คือภาวะที่เกิดจากการบริโภคอาหารหรือเครื่องดื่มที่ปนเปื้อน เช่น แบคทีเรีย ไวรัส ปรสิต หรือสารพิษที่เกิดจากจุลินทรีย์ ทำให้เกิดอาการทางระบบทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง และท้องเสีย   บางครั้งพบในผู้ป่วยหลายรายที่รับประทานอาหารร่วมกัน อาการสามารถแสดงอย่างรวดเร็วหลังจากรับประทานอาหารหรือหลายวันจนถึงสัปดาห์ ทั้งนี้ แต่ละคนอาจมีระยะเวลาในการตอบสนองต่อการติดเชื้อหรือสารพิษและมีอาการและความรุนแรงแตกต่างกันได้

อาหารที่ปนเปื้อนแบคทีเรีย ไวรัส ปรสิต หรือสารเคมีอันตรายสามารถก่อให้เกิดโรคได้มากกว่า 200 ชนิด ตั้งแต่อาการท้องร่วงไปจนถึงโรคมะเร็ง อีกทั้งยังก่อให้เกิดภาวะขาดสารอาหาร ซึ่งส่งผลกระทบโดยเฉพาะกับทารก เด็กเล็ก ผู้สูงอายุ 

อาหารเป็นพิษเกิดจากการรับประทานอาหารหรือน้ำที่มีการปนเปื้อนเชื้อโรค ทั้งเชื้อแบคทีเรีย เชื้อไวรัส หรือสารพิษตามธรรมชาติทั้งโลหะหนักและสารพิษที่สัตว์สร้างขึ้น 

อาการของอาหารเป็นพิษมักเกิดภายในไม่กี่ชั่วโมงหรืออาจเป็นวันหลังได้รับสารพิษ ผู้ป่วยจะมีอาการ เช่น 

• พะอืดพะอม คลื่นไส้  อาเจียน 
• ถ่ายเหลว โดยอาจจะมีอาการถ่ายเป็นน้ำ มีมูกหรือเลือดปน หรือมีลักษณะคล้ายน้ำซาวข้าว หรือมีกลิ่นคาวผิดปกติ 
• อาการปวดบิดท้อง 
• มีไข้ ปวดเมื่อยตามร่างกาย 
• ปวดศีรษะ 
• อ่อนเพลีย

อาการอาหารเป็นพิษที่ควรมาพบแพทย์โดยด่วน

ในผู้ที่มีสุขภาพแข็งแรง ภาวะอาหารเป็นพิษมักหายเองได้โดยไม่ต้องพบแพทย์ แต่หากมีอาการเหล่านี้ควรไปพบแพทย์โดยด่วน

• อาการท้องเสีย ถ่ายเหลวที่ไม่ดีขึ้นหลัง 3 วัน หรือถ่ายมากกว่า 6 ครั้งในหนึ่งวัน
• ภาวะไข้สูง โดยเฉพาะสูงกว่า 38.9 องศาเซลเซียส
• อาการของการขาดน้ำรุนแรง เช่น ปากและเยื่อบุแห้ง ปัสสาวะออกน้อย ปัสสาวะสีเข้มมาก หรือปัสสาวะไม่ออกเป็นเวลามากกว่า 6 ชั่วโมง
• ไม่สามาารถดื่มน้ำทดแทนการเสียน้ำได้
• ถ่ายเหลว หรืออาเจียน เป็นเลือด
• ปวดท้องรุนแรง
• ซึม สับสน
• วิงเวียน หน้ามืด โดยเฉพาะสัมพันธ์กับการลุกนั่ง เปลี่ยนท่าทาง

มักใช้การวินิจฉัยจากประวัติและการตรวจร่างกาย การสังเกตและให้ประวัติเกี่ยวกับอาการและลักษณะของอุจจาระอาจช่วยในการวินิจฉัยเชื้อที่เป็นสาเหตุได้ แพทย์อาจทำการตรวจเพิ่มเติมโดยการตรวจเลือด หรือตรวจอุจจาระเพื่อตรวจหาชนิดของเชื้อที่เป็นสาเหตุ แต่บางครั้งก็ไม่สามารถบอกชนิดของเชื้อที่ทำให้เกิดอาการได้

อาหารเป็นพิษส่วนใหญ่สามารถหายเองได้โดยการดูแลตนเองและรักษาตามอาการ เช่น 

• การดื่มน้ำหรือน้ำผสมเกลือแร่มาก ๆ เพื่อทดแทนการเสียน้ำ 
• การรับประทานยาลดไข้เพื่อรักษาอาการไข้ ปวดศีรษะ หรือปวดตามร่างกาย 
• การพักผ่อนให้เพียงพอ งดอาหารที่อาจทำให้อาการแย่ลง เช่น อาหารรสจัด อาหารมัน ของทอด อาหารที่ปรุงไม่สุก ผักหรือผลไม้สด 
   

• การรับประทานยาสามัญประจำบ้านเพื่อบรรเทาอาการ เช่น อาการปวดท้อง อาเจียน 
• การรับประทานยาคาร์บอนหรือผงถ่าน สามารถช่วยบรรเทาอาการได้ในผู้ป่วยที่มีอาการอาหารเป็นพิษจากสารพิษหรือสารเคมีบางชนิด 
• อาหารเป็นพิษจากเชื้อบางชนิดต้องใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อในการรักษา 
• ไม่แนะนำให้รับประทานยาหยุดถ่าย โดยเฉพาะในผู้ป่วยเด็กและผู้ที่สงสัยภาวะอาหารเป็นพิษจากการติดเชื้อ
   

ถึงแม้ว่าผู้ป่วยอาหารเป็นพิษส่วนใหญ่สามารถหายเองได้ แต่มีผู้ป่วยบางส่วนที่มีโอกาสเกิดอาการรุนแรง ผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงต่อภาวะอาหารเป็นพิษที่มีอาการรุนแรง เช่น 

• ผู้ป่วยเด็กโดยเฉพาะเด็กที่อายุน้อยกว่า 5 ปี เนื่องจากภูมิคุ้มกันของเด็กยังไม่แข็งแรงเท่าผู้ใหญ่
• ผู้สูงอายุมากกว่า 65 ปี
• หญิงตั้งครรภ์ ระหว่างการตั้งครรภ์อาจมีการเปลี่ยนแปลงของภูมิคุ้มกันได้ รวมถึงยาที่ใช้ได้ในหญิงตั้งครรภ์ก็มีความจำกัดมากกว่าในผู้ป่วยทั่วไป
• ผู้ที่มีโรคประจำตัว โดยเฉพาะโรคเกี่ยวกับภูมิคุ้มกัน
• ผู้ที่ใช้ยา เช่น กลุ่มสเตียรอยด์หรือยาที่กดภูมิคุ้มกัน 

ภาวะอาหารเป็นพิษสามารถป้องกันได้โดยการปฏิบัติตามหลักสุขอนามัยและการบริโภคอาหารที่ปลอดภัย ดังนี้

1. การเลือกรับประทานอาหารที่ปลอดภัย

• เลือกรับประทานอาหารที่ ปรุงสุก สด และสะอาด
• เลือกซื้ออาหารจากแหล่งที่เชื่อถือได้ มีการจัดเก็บที่ถูกสุขลักษณะ
• หลีกเลี่ยง อาหารดิบหรือกึ่งสุกกึ่งดิบ เช่น ปลาดิบ หอยดิบ ไข่ดิบ เนื้อสัตว์ที่ไม่ผ่านการปรุงสุก

2. การรักษาสุขอนามัยส่วนบุคคล

• ล้างมืออย่างสม่ำเสมอ  ก่อนรับประทานอาหาร   หลังสัมผัสสัตว์เลี้ยง หรือสิ่งสกปรก หลังเข้าห้องน้ำ แนะนำล้างมือด้วยสบู่หรือน้ำยาฆ่าเชื้อ การล้างมือด้วยแอลกอฮอล์ ก็สามารถช่วยได้ แต่เชื้อโรคบางชนิดแอลกอฮอล์ ไม่สามารถฆ่าเชื้อได้ เช่น Norovirus และ Rotavirus

3. การจัดเก็บและเตรียมอาหารอย่างปลอดภัย

• ล้างผักและผลไม้ให้สะอาด ก่อนรับประทานหรือนำมาประกอบอาหาร
• แยกอุปกรณ์สำหรับอาหารดิบและอาหารสุก ไม่ใช้เขียง มีด และภาชนะร่วมกันระหว่างเนื้อสัตว์ดิบ ผัก และอาหารที่ปรุงสุกแล้ว
• เก็บอาหารในอุณหภูมิที่เหมาะสม  
  • รักษาอุณหภูมิของตู้เย็นให้อยู่ในช่วง 0-4°C
  • แช่แข็งเนื้อสัตว์ที่อุณหภูมิต่ำกว่า -18°C
  • หลีกเลี่ยงการเก็บอาหารที่อุณหภูมิห้องเป็นเวลานานกว่า 1-2 ชั่วโมง
• อาหารส่วนใหญ่ควรปรุงที่อุณหภูมิอย่างน้อย 75 °C

4. หลีกเลี่ยงอาหารที่เสี่ยงต่อการปนเปื้อน

• อาหารที่เก็บไว้นาน ค้างคืน หรือวางในอุณหภูมิห้องเป็นเวลานาน
• นมที่ไม่ผ่านการพาสเจอร์ไรซ์
• อาหารที่ใส่กะทิ ซึ่งเน่าเสียง่าย
• ส้มตำ ยำ อาหารทะเลที่ไม่สดหรือปรุงไม่สุก
• ขนมจีน อาหารหมักดอง
• ผักสลัด น้ำหรือน้ำแข็งจากแหล่งที่ไม่ได้มาตรฐาน
• เนื้อสัตว์ที่ปรุงไม่สุก 
• น้ำผลไม้ หรือผลไม้ที่ไม่แน่ใจความสะอาดของผู้ประกอบอาหาร