Epigenetic กลไกเหนือพันธุกรรมที่ส่งผลต่อความเสื่อม แก่ชรา ของเซลล์

• ผู้ที่มียีนที่ทำให้เกิดโรค ก็ไม่จำเป็นจะต้องมีอาการแสดงของโรคเสมอไป  หากยีนที่ก่อโรคนั้นไม่แสดงออก  
• อิทธิพลของ Epigenetic ต่อสุขภาพ  ส่งผลต่อการเกิดโรค เช่น โรคมะเร็ง โรคเมตาบอลิก เช่น เบาหวานและโรคอ้วน  ภาวะทางจิตเวช เครียดเรื้อรัง ซึมเศร้า  ผลกระทบต่อทารกในครรภ์  เช่น โภชนาการ ความเครียด หรือมลภาวะ สามารถส่งผลต่อ Epigenetic ของทารก ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังเมื่อโตขึ้น
• แม้ว่าเราไม่สามารถเปลี่ยนแปลงพันธุกรรมที่ได้รับมาจากพ่อแม่ได้ แต่เราสามารถดูแล Epigenetic ของเราให้ส่งผลดีต่อสุขภาพได้  โดยโภชนาการที่ดี  การออกกำลังกาย  การจัดการความเครียด   หลีกเลี่ยงสารพิษ มลพิษจากสิ่งแวดล้อม  เป็นต้น 

ภาวะเหนือพันธุกรรม (Epigenetic, เอพิเจเนติกส์) เป็นกลไกที่ควบคุมการแสดงออกของยีนโดยไม่ขึ้นกับการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของสารพันธุกรรม ในขณะที่ยีน (Gene) หรือสารพันธุกรรม (Deoxyribonucleic acid, DNA)  เป็นตัวสำคัญที่กำหนดลักษณะต่างๆ ของมนุษย์ผ่านการสร้างสารโปรตีน 
ภาวะเหนือพันธุกรรมสามารถถูกกระตุ้นหรือยับยั้งได้จากปัจจัยแวดล้อมต่างๆ เช่น อาหาร ความเครียด มลพิษ และพฤติกรรมการดำเนินชีวิต 
หากเปรียบเทียบกับชีวิตคนเรา อาจกล่าวได้ว่ายีนเปรียบเสมือนชะตาของคนแต่ละคนซึ่งได้รับมาตั้งแต่เกิด และภาวะเหนือพันธุกรรมเปรียบได้กับผลกรรมหรือการใช้ชีวิตที่อาจเปลี่ยนชะตาหรือการแสดงออกของยีนได้ การใช้ชีวิตทั้งที่ดีและไม่ดีต่อสุขภาพเปลี่ยนการแสดงออกของยีนได้โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงลำดับเบสของสารพันธุกรรม ธรรมชาติของภาวะเหนือพันธุกรรมดังกล่าวทำให้เกิดความรู้ว่า ผู้ที่มียีนที่ทำให้เกิดโรคก็ไม่ได้จำเป็นจะต้องมีอาการแสดงของโรคเสมอไปหากยีนที่ก่อโรคนั้นไม่แสดงออก และภาวะเหนือพันธุกรรมนี้สามารถถ่ายทอดสู่ลูกรุ่นถัดไปได้

Epigenetic ทำงานผ่านกระบวนการหลัก 3 ประเภท ได้แก่:

1. การเติมหมู่เมทิล (DNA Methylation)
   การเติมหมู่เมทิล (CH3) เข้าไปที่ดีเอ็นเอทำให้การแสดงออกของยีนลดลงหรือปิดการทำงานของยีนบางตัว กระบวนการนี้เป็นหนึ่งในวิธีสำคัญที่เซลล์สามารถควบคุมยีนให้ทำงานหรือไม่ทำงานได้
2. การดัดแปลงโปรตีนฮิสโตน (Histone Modification)
   ดีเอ็นเอของมนุษย์ถูกบรรจุอยู่ในนิวเคลียสของเซลล์ โดยพันรอบโปรตีนที่เรียกว่าฮิสโตน (Histone) หากโปรตีนเหล่านี้ได้รับการดัดแปลงด้วยหมู่เคมีต่างๆ เช่น อะเซทิล (Acetyl) หรือเมทิล (Methyl) จะส่งผลให้ยีนสามารถถูกอ่านออกมาได้ง่ายขึ้นหรือยากขึ้น
3. การควบคุมโดย RNA ที่ไม่เข้ารหัส (Non-coding RNA Regulation)
   ในร่างกายของเรามี RNA หลายชนิดที่ไม่ได้ทำหน้าที่สร้างโปรตีน แต่ทำหน้าที่ควบคุมการแสดงออกของยีน เช่น microRNA ที่สามารถปิดหรือยับยั้งการทำงานของยีนบางตัวได้

Epigenetic มีบทบาทสำคัญต่อสุขภาพและพฤติกรรมของมนุษย์ในหลายด้าน ดังนี้

1. โรคมะเร็ง
   Epigenetic มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเกิดโรคมะเร็ง เนื่องจากความผิดปกติของ DNA Methylation และ Histone Modification สามารถกระตุ้นหรือยับยั้งการทำงานของยีนที่เกี่ยวข้องกับมะเร็ง เช่น การปิดยีนที่ทำหน้าที่ป้องกันมะเร็ง (Tumor Suppressor Genes) หรือการกระตุ้นยีนที่ทำให้เกิดมะเร็ง (Oncogenes)
2. โรคเมตาบอลิก เช่น เบาหวานและโรคอ้วน
   พฤติกรรมการกินอาหารที่มีน้ำตาลและไขมันสูงอาจส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงของ Epigenetic ทำให้เซลล์ควบคุมน้ำตาลในเลือดทำงานผิดปกติ เพิ่มความเสี่ยงต่อการเป็นโรคเบาหวานประเภทที่ 2 และโรคอ้วน
3. พฤติกรรมและภาวะทางจิตเวช
   การศึกษาพบว่า Epigenetic สามารถส่งผลต่อพฤติกรรมและอารมณ์ เช่น ความเครียดเรื้อรังอาจทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของ DNA Methylation ในยีนที่ควบคุมฮอร์โมนคอร์ติซอล ส่งผลให้มีแนวโน้มเกิดภาวะซึมเศร้าหรือวิตกกังวลได้ง่ายขึ้น
4. ผลกระทบต่อทารกในครรภ์
   สภาพแวดล้อมของมารดาระหว่างตั้งครรภ์ เช่น โภชนาการ ความเครียด หรือมลภาวะ สามารถส่งผลต่อ Epigenetic ของทารก ทำให้เกิดความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังเมื่อโตขึ้น

Epigenetic มีความน่าสนใจตรงที่สามารถถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่นได้ ตัวอย่างเช่น การทดลองในสัตว์แสดงให้เห็นว่า หากพ่อแม่มีพฤติกรรมการกินอาหารที่ไม่ดี อาจส่งผลต่อสุขภาพของลูกหลานแม้ว่าพวกเขาจะไม่ได้รับยีนที่กลายพันธุ์โดยตรง

แม้ว่าเราไม่สามารถเปลี่ยนแปลงพันธุกรรมที่ได้รับมาจากพ่อแม่ได้ แต่เราสามารถดูแล Epigenetic ของเราให้ส่งผลดีต่อสุขภาพได้โดย 

1. โภชนาการที่ดี การบริโภคอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระสูง เช่น ผักและผลไม้ สามารถช่วยป้องกันการเปลี่ยนแปลง Epigenetic ที่ไม่พึงประสงค์
2. การออกกำลังกาย ช่วยลดความเครียดและกระตุ้นการทำงานของยีนที่เกี่ยวข้องกับการเผาผลาญพลังงาน
3. การจัดการความเครียด  การทำสมาธิและการฝึกผ่อนคลายสามารถลดผลกระทบของ Epigenetic ที่เกี่ยวข้องกับฮอร์โมนความเครียด
4. หลีกเลี่ยงสารพิษ มลพิษจากสิ่งแวดล้อม เช่น ควันบุหรี่ และสารเคมีบางชนิด สามารถส่งผลเสียต่อ Epigenetic ได้

Epigenetic เป็นศาสตร์ที่ศึกษาการควบคุมการแสดงออกของยีนโดยไม่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงของลำดับดีเอ็นเอ ซึ่งมีผลกระทบต่อสุขภาพ พฤติกรรม และโรคต่างๆ แม้ว่า Epigenetic จะได้รับอิทธิพลจากสิ่งแวดล้อม แต่เราสามารถดูแลและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อให้ส่งผลดีต่อสุขภาพของตนเองและลูกหลานได้ในระยะยาว