ไข้เลือดออก และวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกชนิดใหม่

พญ. พเยีย ฉันทาดิศัย วันที่ 22 สิงหาคม 2566

เวลาในการอ่าน 3 นาที

4.2

โรคไข้เลือดออก วัคซีนป้องกันไข้เลือดออก ไข้เลือดออก ไข้เลือดออก

Highlights:

เชื้อไวรัสไข้เลือดออกเดงกีมีทั้งหมด 4 สายพันธุ์ การติดเชื้อไวรัสเดงกีชนิดหนึ่ง ร่างกายจะสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อชนิดที่ติดเท่านั้น ดังนั้นเราจึงสามารถติดเชื้อไวรัสไข้เลือดออกเดงกีได้มากกว่า 1 ครั้ง
วัคซีนป้องกันไวรัสไข้เลือดออก มีประสิทธิภาพในการป้องกันไข้เลือดออกจากทุกสายพันธุ์ ได้ 80.2% และป้องกันการนอนโรงพยาบาลได้ 90.4% สามารถฉีดได้ตั้งแต่อายุ 4 – 60 ปี โดยไม่ต้องเจาะเลือดหาภูมิต้านทานก่อน
วัคซีนมีความปลอดภัย ผลข้างเคียงที่พบ เป็นเพียงผลข้างเคียงทั่วไป เช่น อาการปวดตรงตำแหน่งที่ฉีดวัคซีน ปวดหัว ปวดกล้ามเนื้อ โดยส่วนมากมักหายได้เอง ภายใน 1-3 วัน

ไวรัสไข้เลือดออกเดงกีมี 4 สายพันธุ์

เชื้อไวรัสไข้เลือดออกเดงกีมีทั้งหมด 4 สายพันธุ์ แต่ละสายพันธุ์จะถูกเรียกว่าซีโรไทป์ (Serotype) ได้แก่ DENV-1, DENV-2, DENV-3 DENV-4 โดยส่วนใหญ่แล้วไข้เลือดออกเดงกีมักไม่มีอาการแสดงหรืออาจมีอาการเพียงเล็กน้อย แต่ในบางรายอาจจะมีอาการรุนแรง จนถึงขั้นช็อกและเสียชีวิตได้ และเป็นโรคที่คาดเดาได้ยากว่าใครจะอาการรุนแรงหรือไม่รุนแรง

คนเราสามารถติดเชื้อไวรัสไข้เลือดออกเดงกีได้ถึง 4 ครั้ง จริงหรือไม่?

เชื้อไวรัสไข้เลือดออกทั้ง 4 สายพันธุ์จะเกิดการแพร่ระบาดสลับหมุนเวียนกัน ทำให้ในแต่ละปีมีสายพันธุ์ที่แพร่ระบาดแตกต่างกันออกไป อย่างไรก็ตามพบว่าสายพันธุ์ที่ระบาดหลักในประเทศไทยนั้น เป็นสายพันธุ์ 1 และ 2 การแพร่ระบาดที่แตกต่างกันหลายสายพันธุ์จึงเป็นผลให้คนเราอาจไม่มีภูมิต้านทานต่อเชื้อไวรัสสายพันธุ์ที่แพร่ระบาดนั้นๆ เพราะการติดเชื้อไวรัสเดงกีชนิดหนึ่ง ร่างกายจะสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสเดงกีแค่ชนิดที่ติดเท่านั้น แต่ภูมิคุ้มกันที่เกิดขึ้นอาจจะป้องกันสายพันธุ์อื่น ๆ ได้ในชั่วคราว ทำให้ตลอดชีวิตของเราสามารถที่จะติดเชื้อไวรัสไข้เลือดออกเดงกีได้มากกว่า 1 ครั้งนั่นเอง

การติดเชื้อซ้ำอาจทำให้อาการรุนแรงมากกว่าเดิม

หากการติดเชื้อไวรัสไข้เลือดออกเดงกีครั้งที่ 2 เกิดจากสายพันธุ์ชนิดที่แตกต่างจากเดิม อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการแสดงอาการที่รุนแรงเพิ่มมากขึ้น เนื่องจากว่าการติดเชื้อซ้ำในครั้งที่ 2 จะเกิดการกระตุ้นภูมิต้านทานของการติดเชื้อในครั้งก่อนแต่เป็นภูมิต้านทานชนิดที่ไม่สามารถป้องกันโรคได้ และทำให้เชื้อไวรัสไข้เลือดออกสามารถกระจายตัวได้มากขึ้น ทำให้มีอาการรุนแรงได้มากขึ้น จึงเป็นผลให้การติดเชื้อในครั้งที่ 2 มีอาการรุนแรงมากกว่าเดิม

ไข้เลือดออก ติดได้ ไม่เลือกคน

ยุงลาย คือพาหะนำโรคไข้เลือดออกเดงกี ซึ่งมักจะอาศัยอยู่ในสภาพอากาศอบอุ่น ดังนั้นไม่ว่าจะเป็นในเมืองหรือตามหมู่บ้านหากมีคนอาศัยอยู่ ยุงลายที่เป็นพาหะนำโรคก็สามารถเจริญเติบโตได้ ซึ่งหมายความว่าเราทุกคนมีโอกาสติดเชื้อไข้เลือดออกเดงกีได้ตลอดเวลา

ไข้เลือดออกเดงกีเป็นโรคที่มียุงลายเป็นพาหะ ซึ่งแพร่กระจายได้เร็วที่สุดในโลก โดยพบผู้ป่วยเพิ่มขึ้น 30 เท่าเมื่อเทียบกับ 50 ปีก่อน ผู้ป่วยไข้เลือดออกเดงกีเพิ่มมากขึ้นเพราะกิจกรรมของมนุษย์ที่เพิ่มขึ้น

ยุงลาย สามารถแพร่เชื้อไวรัสเดงกี เจริญเติบโตในเขตที่อยู่อาศัยของมนุษย์ หมู่บ้าน และเมืองใหญ่ มีการขยายตัวอย่างรวดเร็วใน 20 ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะในเอเชียและลาตินอเมริกา

ไข้เลือดออกเดงกีมักแพร่กระจายโดยยุงลาย Aedes aegypti ซึ่งต้องการอุณหภูมิที่อบอุ่นในการดำรงชีวิตและขยายพันธุ์ แต่ยุงลาย Aedes albopictus ก็สามารถแพร่เชื้อไข้เลือดออกเดงกีได้เช่นกัน ยุงชนิดนี้สามารถอยู่รอดในอากาศที่เย็นกว่า และแพร่เชื้อไข้เลือดออกเดงกีไปยังพื้นที่เช่น สหรัฐอเมริกาและยุโรป

การเป็นชุมชนเมืองที่ประชากรอยู่อาศัยกันหนาแน่นมักทำให้มีแหล่งเพาะพันธุ์ยุงเพิ่มมากขึ้น ทำให้ยุงสามารถกัดคนและแพร่เชื้อได้มากขึ้น นักท่องเที่ยวที่ติดเชื้อ สามารถเป็นพาหะแพร่เชื้อไวรัสเดงกีได้ไกลและกว้าง การเคลื่อนย้ายของประชากรที่เพิ่มมากขึ้นจากอดีต การเดินทางทั้งในประเทศและระหว่างประเทศ ทำให้ไข้เลือดออกเดงกีแพร่กระจาย เร็วขึ้นและไกลขึ้น ไข้เลือดออกเดงกีเป็นสาเหตุที่พบบ่อยเป็นอันดับสองรองจากมาลาเรียที่ทำให้เป็นไข้ในกลุ่มนักท่องเที่ยวที่ป่วย

ไข่ยุงและลูกน้ำยุง สามารถเดินทางได้เช่นกัน โดยมักจะติดไปกับสินค้าที่สามารถเก็บกักน้ำ และถูกขนส่งระหว่างประเทศ เช่น ยางรถยนต์เก่า และภาชนะน้ำขัง เมื่ออุณหภูมิทั่วโลกสูงขึ้น สภาพความชื้นและความอบอุ่นที่เหมาะกับการเจริญเติบโตของยุงก็เพิ่มมากขึ้น ช่วยให้ยุงมีที่อาศัยใหม่เพิ่มขึ้น

อาการของไข้เลือดออกเดงกี เทียบกับอาการของโรคอื่น

โรคไข้เลือดออกเดงกี โรคชิคุนกุนยา โรคมาลาเรีย โรคไข้ซิก้า หรือโรคอื่น ๆ ที่เกิดจากเชื้อไวรัส เช่น หวัด หรือแม้กระทั่งโรคโควิด-19 อาจทำให้เราเกิดความสับสนเกี่ยวกับอาการของโรคได้

โรคไข้เลือดออกเดงกี โรคชิคุนกุนยา โรคไข้ซิก้า เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัสที่มียุงชนิดเดียวกันเป็นพาหะ ซึ่งมักจะกัดเราในเวลากลางวัน ในขณะที่โรคมาลาเรียเองก็มียุงเป็นพาหะ แต่เกิดจากเชื้อปรสิต ซึ่งโรคเหล่านี้ทำให้เกิดอาการต่างๆ ขึ้นมากมาย รวมไปถึง อาการไข้ ปวดศีรษะ ปวดกล้ามเนื้อ และปวดข้อ ซึ่งไข้หวัดและโรคโควิด-19 ก็อาจทำให้เกิดอาการเหล่านี้ในระยะเริ่มต้นของการติดเชื้อได้เช่นกัน อย่างไรก็ตาม อาการอื่น ๆ ของโรคโควิด-19 ก็มีความแตกต่างออกไปจากการติดเชื้อไข้เลือดออกเดงกี นั่นก็คือ อาการไอ หายใจหอบ สูญเสียการรับรู้รสหรือกลิ่น เจ็บคอ คัดจมูก น้ำมูกไหล และท้องเสีย และที่สำคัญคือยุงไม่ใช่พาหะนำโรคที่ก่อให้เกิดหวัด หรือโรคโควิด-19 หากแต่เกิดจากการสัมผัสบุคคลที่มีเชื้อไวรัส

โรค / อาการ	ไข้เลือดออกเดงกี	ชิคุนกุนยา	ไข้ซิก้า	มาลาเรีย	ไข้หวัดใหญ่	โควิด-19
ระยะเวลาเริ่มแสดงอาการ	2-14 วันหลังจาก ถูกยุงกัด	3-7 วันหลังจาก ถูกยุงกัด	3-14 วันหลังจาก ถูกยุงกัด	7-30 วันหลังจาก ถูกยุงกัด	1-4 วันหลัง สัมผัสเชื้อ	2-14 วันหลัง สัมผัสเชื้อ
ไข้
ปวดศีรษะ
ปวดข้อ
ปวดกล้ามเนื้อ
ผื่นคัน
อ่อนล้า
คลื่นไส้และอาเจียน
หนาวสั่น
ข้อบวม
เยื่อบุตาอักเสบ

จากข้อมูลข้างต้น แม้โรคเหล่านี้จะมีอาการแสดงที่เหมือนกัน แต่ความรุนแรงก็แตกต่างกันไปในแต่ละโรค ดังนั้นจึงเป็นเรื่องยากที่เราจะวินิจฉัยโรคด้วยตัวเอง หากเรามีอาการเหล่านี้และคิดว่าอาจเป็นไข้เลือดออกเดงกี ให้รีบปรึกษาแพทย์ เพื่อทำการตรวจยืนยันว่าเป็นไข้เลือดออกเดงกีหรือเกิดจากโรคอื่น เพื่อการรักษาที่ถูกต้องและเหมาะสม

ไข้เลือดออก ป้องกันได้ด้วยวัคซีน

วัคซีนไข้เลือดออก ชนิดใหม่ สามารถฉีดได้ทั้งในเด็กและผู้ใหญ่ ที่มีอายุระหว่าง 4-60 ปี
วัคซีนมีประสิทธิภาพในการป้องกันไข้เลือดออกจากทุกสายพันธุ์ ได้ 80.2% และป้องกันการนอนโรงพยาบาลได้ 90.4%
ฉีดง่ายสะดวก เพียงแค่ 2 เข็ม ห่างกัน 3 เดือน โดยสามารถฉีดได้ทั้งคนที่เคยและไม่เคยเป็นไข้เลือดออกมาก่อน โดยไม่ต้องตรวจภูมิคุ้มกันก่อนฉีด
วัคซีนมีความปลอดภัย ผลข้างเคียงที่พบ เป็นเพียงผลข้างเคียงทั่วไป ได้แก่ อาการปวดตรงตำแหน่งที่ฉีดวัคซีน ปวดหัว ปวดกล้ามเนื้อ โดยส่วนมากมักหายได้เอง ภายในเวลา 1-3 วัน

World Health Organization (WHO). Dengue and severe dengue [Internet]. 2023 [cited 2023 Jul 8]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/dengue-and-severe-dengue
พักต์เพ็ญ ศิริคุตต์ และปิยรัชต์ สันตะรัตติวงศ์. Dengue serotype. [cited 2023 Aug 11 ]; Available from: https://www.pidst.or.th/A456.html
Gubler DJ. Dengue and Dengue Hemorrhagic Fever. Vol. 11, CLINICAL MICROBIOLOGY REVIEWS. 1998.
พเยีย ฉันทาดิศัย. ไข้เลือดออก เป็นซ้ำได้ อันตรายกว่าเดิม. [cited 2023 Jul 8]; Available from: https://www.samitivejhospitals.com/th/article/detail/โรคไข้เลือดออก-2
Katzelnick LC, et al. Neutralizing antibody titers against dengue virus correlate with protection from symptomatic infection in a longitudinal cohort. Proc Natl Acad Sci U S A. 2016 Jan 19;113(3):728–733.
European Centre for Disease Prevention and Control. Factsheet about dengue [Internet]. [cited 2023 Jul 8]. Available from: https://www.ecdc.europa.eu/en/dengue-fever/facts
World Mosquito Program. Dengue [Internet]. 2023 [cited 2023 Jun 20]. Available at: https://www.worldmosquitoprogram.org/en/learn/mosquito-borne-diseases/dengue.
Simmons CP, Farrar JJ, Nguyen van VC, Wills B. Dengue. N Engl J Med [Internet]. 2012;366(15):1423–32. Available from: http://dx.doi.org/10.1056/NEJMra1110265
Messina JP, Brady OJ, Golding N, Kraemer MUG, Wint GRW, Ray SE, et al. The current andhttps://www.nature.com/articles/s41564-019-0476-8 future global distribution and population at risk of dengue. Nat Microbiol [Internet]. 2019 [cited 2023 Jul 10];4(9):1508–15. Available from: https://www.nature.com/articles/s41564-019-0476-8
National Disease Surveillance (Report 506). Bureau of Epidemiology, Department of Disease of Control, MoPH, Thailand. 2023 is YTD cases. [Accessed Aug 2023].
Centers for Disease Control and Prevention. Chikungunya Virus: Symptoms, Diagnosis, & Treatment [Internet]. 2020 [cited 2023 Jul 8]. Available from: https://www.cdc.gov/chikungunya/symptoms/index.html
Centers for Disease Control and Prevention. Dengue and COVID-19 [Internet]. 2023 [cited 2023 Jul 8]. Available from: https://www.cdc.gov/dengue/is-it-dengue-or-covid.html
World Health Organization. Zika virus [Internet]. 2022 [cited 2023 Jul 8]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/zika-virus
World Health Organization. Malaria [Internet]. 2023 [cited 2023 Jul 8]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/malaria
Centers for Disease Control and Prevention. Key Facts About Influenza (Flu) [Internet]. 2022 [cited 2023 Jul 8]. Available from: https://www.cdc.gov/flu/about/keyfacts.htm
ตารางการให้วัคซีนในเด็กไทย ปี พ.ศ. 2566 แนะนำโดยสมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย
คำแนะนำการให้วัคซีนป้องกันโรคสำหรับผู้ใหญ่และผู้สูงอายุ สมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย พ.ศ. 2566
เอกสารกำกับยาภาษาไทย คิวเดนกา Thai Product Information Qdenga ฉบับวันที่ 8 พฤษภาคม 2566

คะแนนบทความ

ดูข้อมูลแพทย์ผู้เขียนบทความ

พญ. พเยีย ฉันทาดิศัย

อนุสาขาอายุรศาสตร์โรคติดเชื้อ

ดูประวัติ

กังวลเรื่องสุขภาพ?

ติดต่อสอบถาม

แพ็กเกจที่เกี่ยวข้อง

บทความสุขภาพที่เกี่ยวข้อง

มีบัญชีผู้ใช้อยู่แล้ว? เข้าสู่ระบบที่นี่