พัฒนาการเด็ก แต่ละช่วงวัย (เด็กแรกเกิด - 6 ปี)

• สบตา ยิ้มตอบ จ้องหน้า
• มองตาม 
• เริ่มมีส่งเสียงในคอ อูอา ฟังเสียงคุย 
• เริ่มชันคอ ผงกศีรษะ หันหน้าซ้ายขวา 
• เมื่ออยู่ในท่าคว่ำ จะชันคอได้ 45 องศา 
• มีกำมือหลวมๆ

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 1-2 เดือน ทำได้อย่างไร

• พ่อแม่ต้องทำการอุ้มกอด สัมผัส เล่น สบตา พูดคุยกับเด็กบ่อยๆ 
• ตอบสนองอย่างรวดเร็วและสม่ำเสมอ
• เขย่าของเล่นที่มีเสียงหรือใช้ลูกบอลผ้าสีสด  เคลื่อนไปมาซ้ายขวาช้าๆ ให้เด็กมองตาม

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็กอายุ 1-2 เดือน

• ของเล่นที่รู้จักกันทั่วไปว่า กรุ๋งกริ๋ง ทำด้วยพลาสติกหรือผ้า
• ลูกบอลผ้าหรือไหมพรมสีสด เช่น สีแดง

• มีการยิ้มตอบ ยิ้มทัก ทำท่าดีใจเวลาเห็นพ่อแม่ ผู้เลี้ยงดู
• อ้อแอ้ โต้ตอบ หัวเราะ ส่งเสียงแหลมรัวๆ เวลาดีใจ
• มองตามสิ่งของ 180 องศา ในแนวซ้ายขวา
• มือคว้าของใกล้ตัว 
• หันตามเสียงได้
• เมื่ออยู่ในท่าคว่ำ สามารถยกศีรษะชันคอสูง ชันคอได้ 90 องศา ใช้แขนยันหน้าอกพ้นพื้น 
• เมื่ออยู่ในท่านั่ง จะยกศีรษะตั้งตรง

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 3-4 เดือน ทำได้อย่างไร

• คุยเล่น อุ้มกอด ร้องเพลงให้ฟัง ยิ้ม หัวเราะ  สบตา ทำท่าทางให้เด็กสนใจ
• อาจแขวนโมบายในระยะที่เด็กเอื้อมได้เพื่อให้เด็กสนใจคว้าหยิบ
• หาของเล่นที่จับถือง่าย ให้เด็กเอื้อมคว้าถือเล่น 
• จัดเด็กนอนท่าคว่ำ ข้อศอกงอ พูดคุยกับเด็ก เมื่อเด็กมอง ค่อยๆ เคลื่อนหน้าขึ้นบนช้าๆ ให้เด็กมองตามเพื่อให้เด็กเงยศีรษะยกขึ้น แล้วค่อยลงมาอยู่ตำแหน่งเดิม

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็กอายุ 3-4 เดือน 

• ให้เล่นตุ๊กตาผ้านิ่มๆ
• เล่นลูกบอลผ้าหรือไหมพรมเล็กๆ สีสด 
• กรุ๋งกริ๋ง ทำด้วยพลาสติกหรือผ้าที่จับถือง่ายและปลอดภัย
• โมบายแขวนสีสดใส

• เด็กจำหน้าผู้เลี้ยงดูได้ ร้องตาม
• เริ่มสนใจสิ่งที่มองเห็นรอบตัว สนใจฟังคนพูด
• เอื้อมคว้าจับสิ่งของและเปลี่ยนสลับมือถือของได้
• หันหาเสียงเรียก
• เลียนแบบการเล่น ทำเสียงได้หลากหลาย
• มีการพลิกคว่ำและพลิกหงายตัว
• ยันตัวขึ้นจากท่านอนคว่ำโดยเหยียดแขนตรงทั้ง 2 ข้าง
• นั่งโดยใช้มือยันพื้นได้เอง

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 5-6 เดือน ทำได้อย่างไร

• ยิ้มพูดคุยโต้ตอบหรือร้องเพลงง่ายๆ กับเด็กด้วยโทนเสียงสูงๆ ต่ำๆ
• ชี้ชวนให้เด็กมองสิ่งต่างๆ รอบตัว
• อ่านนิทานที่มีภาพสวยๆ ให้เด็กฟัง
• กระตุ้นการเอื้อมคว้าหยิบจับของเล่น
• จัดเด็กให้อยู่ในท่าคว่ำ ถือของเล่นให้เด็กมองตาม หรือเรียกชื่อเด็กให้สนใจ แล้วเคลื่อนของเล่นเหนือศีรษะเด็กให้สูงขึ้นช้าๆ เพื่อให้เด็กยกศีรษะตามโดยมือยันพื้น แขนเหยียดตรงจนหน้าอกและท้องพ้นพื้น

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็กอายุ 5-6 เดือน

• กรุ๋งกริ๋ง ที่ทำด้วยพลาสติกหรือผ้า
• ให้เล่นลูกบอลบีบแล้วมีเสียง
• ลูกบอลผ้าหรือไหมพรมสีสด
• หนังสือรูปภาพสีสด

• เลียนแบบท่าทาง สวัสดี บ๊ายบาย เล่นจ๊ะเอ๋ และชี้บอกความต้องการ
• ถือของในมือทั้งสองมือได้คล่อง
• ใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วอื่นๆ หยิบของขึ้นจากพื้น
• ทำตามคำสั่งง่ายๆ ได้เมื่อใช้ท่าประกอบ เช่น ตบมือ สวัสดี
• ส่งเสียงเป็นคำ ซ้ำๆ ง่ายๆ เช่น จ๋าจ๊ะ หม่ำๆ เลียนเสียงคำพูดที่คุ้นเคยได้ เช่น “แม่” “ไป” “หม่ำ”
• คลาน เกาะยืนได้ ลุกนั่งได้จากท่านอน

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 9 เดือน ทำได้อย่างไร

• เล่นกับเด็กโดยใช้คำสั่งง่ายๆ เช่น สวัสดี ตบมือ พร้อมกับทำท่าทางประกอบ
• เล่นจ๊ะเอ๋ เล่นปูไต่ นิ้วสัมผัสสนุกๆ ไปตามตัวเด็ก
• กระตุ้นให้เด็กใช้มือหยิบของ เช่น ก้อนไม้ อาหารชิ้นเล็กๆ ของเล่นสีสดใส โดยให้หยิบทั้งสองมือ มือละชิ้น
• พูดคุยเล่นกับเด็ก ออกเสียงใหม่ๆ ให้เด็กเลียนเสียงตาม หรือ ร้องเพลงง่ายๆ
• ส่งเสริมให้คลาน ในพื้นที่ที่ปลอดภัย ฝึกเกาะขอบโต๊ะ หรือ โซฟา

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็กอายุ 9 เดือน

• บล็อกไม้สี หรือของเล่นขนาดพอดีมือ
• ของเล่นสีสดใส ที่สามารถถือมือเดียวได้

• เล่นของตามหน้าที่ใช้งานของนั้นๆ เช่น เอาช้อนมาตักอาหาร
• หยิบของชิ้นเล็กด้วยนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้
• เข้าใจเสียงห้ามแล้วหยุดทำ สามารถทำตามสั่งง่ายๆ โดยไม่มีท่าประกอบ เช่น สวัสดี บ๊ายบาย
• แสดงความต้องการโดยท่าทาง หรือเปล่งเสียง เช่น ชี้บอกความต้องการ ทำท่าให้อุ้ม ดึงเสื้อเพื่อบอกความต้องการ
• ยืนเองได้นาน 2 วินาที

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 1 ขวบ ทำได้อย่างไร

• ชักชวนให้เล่นสมมุติ หรือเลียนแบบท่าทาง โดยใช้ของใช้ในบ้าน เช่น เล่นหวีผม ดื่มน้ำ แปรงฟัน 
• แบ่งขนม ผลไม้ หรืออาหารไว้ในจานเป็นชิ้นเล็กๆ เพื่อฝึกให้เด็กหยิบกินเอง ผู้ปกครองอาจช่วยจับประคอง สอนการจีบนิ้วมือหยิบของ 
• หาของเล่นขนาดเล็กที่ปลอดภัย ฝึกให้หยิบจับด้วยปลายนิ้ว
• เล่นกับเด็กโดยใช้คำสั่งง่ายๆ เช่น โบกมือ ตบมือ
• กระตุ้นฝึกการยืนทรงตัว อาจช่วยจับในช่วงแรกแล้วค่อยๆ ปล่อยมือเพื่อให้เด็กยืนเอง

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็ก 1 ขวบ

• อุปกรณ์ที่ใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น หวี  ถ้วยน้ำ ช้อน
• ของเล่นขนาดเล็กที่ปลอดภัย

• สามารถเล่นโดยมีการใช้สิ่งของตามหน้าที่ได้ซับซ้อนขึ้น เช่น เล่นป้อนอาหารให้ตุ๊กตา 
• เลียนแบบท่าทาง เช่น เลียนแบบการทำงานบ้าน
• จับดินสอลากเส้นยุ่งๆ ได้
• ทำตามสั่งง่ายๆ โดยไม่มีท่าประกอบ เช่น  หยิบถ้วยให้แม่
• เลือกวัตถุตามที่บอกได้ เริ่มพูดคำพยางค์เดียวที่มีความหมายได้
• ยืนตามลำพังได้นาน 10 วินาที

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 15 เดือน ทำได้อย่างไร

• เล่นสมมติกับเด็ก เช่น เล่นป้อนอาหารให้ตุ๊กตา
• ชักชวน และแสดงวิธีขีดเขียนบนกระดาษให้เด็กดู
• สอนเด็กชี้หรือหยิบของให้ เช่น มีของ 2 ชิ้น ถ้วยและบอล ให้ถามเด็ก อันไหนถ้วย อันไหนบอล แล้วให้เด็กชี้หรือหยิบมาให้
• บอก สอนชื่อสิ่งของต่างๆ รอบตัวเด็ก
• กระตุ้นการยืน เดิน

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็กอายุ 15 เดือน 

• อุปกรณ์ที่ใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น หวี  ถ้วยน้ำ ช้อน
• ดินสอ สีเทียน กระดาษ
• ของเล่นขนาดเล็กที่ปลอดภัย เช่น รถของเล่น

• สนใจมองตามที่ผู้ใหญ่ชี้
• ดื่มน้ำจากถ้วยโดยไม่หก
• ช่วยงานบ้านง่ายๆ ได้
• เปิดหน้าหนังสือที่ทำด้วยกระดาษแข็งทีละแผ่นได้ ต่อก้อนไม้ได้ 2 ชั้น
• ชี้อวัยวะได้ 1 ส่วน พูดเป็นคำๆ ได้ 4 คำ 
• วิ่งได้

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 18 เดือน ทำได้อย่างไร

• ชี้ชวนเด็กให้มองสิ่งต่างๆ รอบตัว และสอนเรียกชื่อสิ่งนั้นๆ
• ชี้อวัยวะของผู้ปกครองให้เด็กดู หลังจากนั้นชักชวนให้เด็กชี้อวัยวะตนเอง
• ชักชวนเด็กอ่านนิทาน เปิดหน้าหนังสือให้ดูแล้วชักชวนให้เด็กทำตาม
• ชักชวนเล่นต่อของแนวตั้ง อาจใช้ของในบ้านที่เป็นทรงสี่เหลี่ยม
• จับมือเด็กวิ่งเล่น หรือร่วมวิ่งกับเด็กอื่นๆ เพื่อให้เด็กสนุกสนาน

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็ก 1 ขวบ 6 เดือน 

• หนังสือนิทานทำจากกระดาษแข็ง 
• บล็อกไม้ขนาดพอดีมือ หรือ ของใช้ในบ้านทรงสี่เหลี่ยมเล็กๆ

• ใช้ช้อนตักอาหารทานเองได้ ถอดกางเกงเองได้ ล้างและเช็ดมือเองได้
• เล่นเลียนแบบ เล่นบทบาทสมมติซับซ้อนขึ้น
• แก้ปัญหาโดยใช้เครื่องมือด้วยตัวเอง เช่น ใช้ไม้เขี่ย ใช้เก้าอี้ปีนหยิบของ
• ตั้งก้อนไม้ในแนวตั้ง 5-6 ชั้น
• ชี้อวัยวะได้ 7 ส่วน
• พูดตอบรับและปฏิเสธได้
• พูดวลี 2-3 คำ ต่อกันได้อย่างมีความหมาย 
• เดินขึ้นบันไดโดยก้าวเท้าตาม เตะลูกบอล กระโดด 2 เท้าพร้อมกันได้

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 2 ขวบ ทำได้อย่างไร

• ฝึกพาเด็กล้างมือ เช็ดมือ ก่อนรับประทานอาหาร ฝึกการใช้ช้อนรับประทานอาหาร ถอดกางเกงเอง
• ให้โอกาสเด็กแก้ปัญหาด้วยตนเองก่อน เช่น นำไม้เขี่ยของใต้เตียง และสอนการแก้ปัญหาหากเด็กทำไม่ได้
• ฝึกลูกรู้จักสิ่งที่ควร และไม่ควร โดยประกอบคำชี้แนะ ให้เด็กมีโอกาสเลือกด้วยตัวเองในเรื่องที่เหมาะสม 
• ส่งเสริมให้เด็กเล่นบทบาทสมมติ
• สอนฝึกชี้อวัยวะ อาจใช้เพลงเข้ามาประกอบในกิจกรรม
• พูดคุยเล่าเรื่องเกี่ยวกับสิ่งของ เรื่องราวรอบตัว ดูภาพ ถามคำถามง่ายๆ กับเด็ก 
• ฝึกเดินขึ้นบันได ฝึกกระโดด 2 เท้า

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็ก 2 ขวบ 

• ภาพตัวต่อ จิ๊กซอว์ บล็อกไม้หลายสี หลายรูปทรง 
• ลูกบอลฝึกเตะ ฝึกโยน 
• หนังสือภาพ หนังสือนิทาน
• ตุ๊กตาคนหรือสัตว์

• ช่วยทำงานบ้านง่ายๆ ได้
• ถอดรองเท้าและใส่เสื้อได้
• ทำตามกฎในการเล่นเป็นกลุ่มได้โดยมีผู้ใหญ่แนะนำ
• เล่นสมมติที่ซับซ้อนเป็นเรื่องราวมากขึ้น
• ต่อสิ่งของในแนวตั้งได้ 8 ชิ้น
• เลียนแบบวาดรูปวงกลม
• ทำตามคำสั่งต่อเนื่องได้ 2 ขั้นตอน เช่น หยิบถ้วยวางบนโต๊ะ แล้วหยิบตุ๊กตามา
• บอกชื่อตนเอง และเพศได้ บอกเวลาต้องการขับถ่าย
• เล่าเรื่องที่เจอมาให้ผู้อื่นฟังเข้าใจแต่อาจไม่ทั้งหมด พูดเป็นวลี 3-4 คำหรือประโยคสั้นๆ มีคำถาม เช่น ใคร อะไร ที่ไหน ทำไม
• ยืนขาเดียวได้ 2-3 วินาที
• เดินขึ้นบันไดสลับเท้า ขี่รถสามล้อเด็กได้

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 3 ขวบ ทำได้อย่างไร

• ชวนให้เด็กทำงานบ้านด้วยกัน เช่น เก็บของเล่น กวาดบ้าน
• ร่วมเล่นเกมง่ายๆ กับเด็ก เช่น เล่นซ่อนหา มอญซ่อนผ้า และส่งเสริมให้เด็กเล่นกับเพื่อนโดยคอยช่วยดูแลระหว่างเล่น
• ฝึกให้วาดวงกลม
• ตั้งคำถามให้เด็กตอบบ่อยๆ เช่น นี่อะไร ร้องเพลงอะไร 
• อ่านนิทาน และตั้งคำถามจากเนื้อเรื่องให้เด็กตอบ
• ส่งเสริมให้เด็กเล่นบทบาทสมมติที่ซับซ้อน และเป็นเรื่องราวมากขึ้น โดยร่วมเล่น และถามคำถามกับเด็ก 
• เล่นยืนขาเดียว ในตอนแรกช่วยจับเด็กไว้ก่อนแล้วค่อยปล่อยเมื่อเด็กทรงตัวได้

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็ก 3 ขวบ

• ภาพตัวต่อ จิ๊กซอว์ บล็อกไม้สี และรูปทรงต่างๆ ที่ซับซ้อนขึ้น
• หนังสือนิทานที่มีเรื่องราวที่ซับซ้อนขึ้นตามวัย
• ชุดการเล่นบทบาทสมมติในเรื่องต่างๆ
• ตุ๊กตาคนหรือสัตว์ 

• สามารถเล่นเป็นกลุ่มกับเด็กอื่น
• แต่งตัว ใส่กระดุมเสื้อเอง
• ทำความสะอาดหลังอุจจาระได้ 
• วาดรูปสี่เหลี่ยมตามแบบ วาดรูปคนที่มีอวัยวะมากกว่าหรือเท่ากับ 3 ส่วน
• บอกขนาดสั้น-ยาว ใหญ่-เล็ก ได้
• พูดเล่าเรื่องสั้นๆ เป็นประโยคยาวให้คนอื่นเข้าใจได้ทั้งหมด
• ตอบคำถามคำคุณศัพท์ เช่น ร้อน หิว ไม่สบาย ทำอย่างไร
• บอกสีได้ 4 สี 
• นับของทีละชิ้นได้ เรียงลำดับการนับประมาณ 5-10 ชิ้น
• กระโดดขาเดียว เดินลงบันไดสลับเท้า ได้

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 4 ขวบ ทำได้อย่างไร

• เปิดโอกาสให้เด็กได้เล่นกับเพื่อนๆ วัยเดียวกัน
• ฝึกการช่วยเหลือตัวเอง เช่น แต่งตัว ใส่กระดุม
• ให้วาดภาพลงในกระดาษ ส่งเสริมจินตนาการ
• ให้ปั้นแป้งโดว์ /ดินน้ำมัน ต่อก้อนไม้เป็นรูปทรงต่างๆ  เล่นจิ๊กซอว์ 4-8 ชิ้น 
• พูดคุยเกี่ยวกับเหตุการณ์ในชีวิตประจำวัน หรือจากนิทานที่อ่านด้วยกัน เช่น เมื่อเด็กบอกหิว ถามเด็กว่าแล้ว “หนูจะทำอย่างไร?” เพื่อกระตุ้นให้เด็กคิดก่อนที่จะตอบสนองเด็ก 
• ฝึกกระโดดขาเดียว กระโดดข้ามสิ่งกีดขวาง

ของเล่นทีส่งเสริมพัฒนาการ เด็ก 4 ขวบ

• แป้งโดว์ หรือดินน้ำมัน
• จิ๊กซอว์ ขนาด 4-8 ชิ้น
• สีเทียน สีไม้
• ก้อนไม้สีเพื่อนับ หรือเรียง
• ลูกปัดขนาดใหญ่ กลาง และเล็ก
• หนังสือนิทานตามวัย
• ของเล่นที่หมุนถอด ประกอบได้

• เล่นอย่างมีกติกา แต่งตัวเอง แปรงฟันได้เอง
• เล่นบทบาทสมมุติโดยใช้จินตนาการ
• จับดินสอได้ถูกต้อง วาดรูปคนที่มีอวัยวะได้ 6 ส่วน วาดรูปสามเหลี่ยมได้ตามแบบ
• พูดฟังเข้าใจได้ ถามเกี่ยวกับความหมายและเหตุผล
• จำตัวอักษรได้ นับสิ่งของได้ 5 ชิ้น นับเลขได้ถึง 20
• กระโดดสลับเท้า กระโดดข้ามสิ่งกีดขวางเตี้ยๆ ได้ เดินต่อเท้าเป็นเส้นตรงได้โดยไม่ล้ม

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 5 ปี ทำได้อย่างไร

• ร่วมเล่นบทบาทสมมุติกับเด็ก เช่น  เล่นเป็นครู เล่นเป็นหมอ 
• ให้เด็กมีโอกาสเล่นร่วมกับเด็กอื่น และมีโอกาสผลัดเป็นทั้งผู้นำ และผู้ตามในสถานการณ์ต่างๆ 
• ฝึกจับดินสอให้ถูกต้อง วาดรูประบายสีรูปสิ่งของหรือการ์ตูนต่างๆ  สอนให้รู้จักสีหลากหลายมากขึ้น
• เล่นเกมอธิบายความหมายของคำต่าง ๆ
• อ่านนิทานด้วยกัน และชักชวนพูดคุยถามคำถาม และตอบคำถามแก่เด็ก
• ฝึกยืนทรงตัวขาเดียว เดินส้นเท้าต่อปลายเท้าเป็นเส้นตรงผ่านกิจกรรมการเล่น  เล่นกระโดดข้ามสิ่งกีดขวางที่มีขนาดต่างๆ เช่น เชือก ไม้บรรทัด หรือกระดาษ

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็ก 5 ปี

• สมุดภาพ สมุดระบายสี
• สีเทียน สีไม้ สีน้ำตัวต่อ หรือ เลโก้
• ชุดการเล่นบทบาทสมมติ 
• หนังสือนิทานตามวัย

• เล่นอย่างมีกติกา  สามารถช่วยงานบ้านได้ ผูกเชือกรองเท้าเองได้
• วาดรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าที่มีเส้นทแยงมุมได้
• เขียนตัวอักษรง่ายๆ ได้
• รู้ซ้ายขวา นับเลขได้ถึง 30 อธิบายความหมายของคำได้ เข้าใจเกี่ยวกับขนาด น้ำหนัก รูปร่าง ระยะ
• เดินบนส้นเท้า เดินต่อเท้าถอยหลังได้ 

การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก 6 ปี ทำได้อย่างไร

• ชวนเด็กมาทำงานบ้านร่วมกัน เช่น กวาดบ้าน พับผ้า เป็นต้น
• เล่นเกมที่มีกฎกติกาง่ายๆ กับเด็ก เช่น เกมบันไดงู เกมโดมิโน เป็นต้น
• ฝึกให้เด็กแต่งตัวเอง เช่น ติดกระดุม รูดซิป ผูกเชือกรองเท้า 
• วาดรูป ระบายสี ในโครงสร้างที่มีรายละเอียดมากขึ้น วาดรูปตามจินตนาการของเด็ก พร้อมกับให้เด็กได้พูดเล่าเรื่องจากภาพ
• อ่านนิทานเป็นประจำ เพื่อให้เด็กได้คุ้นเคยกับการอ่าน และตัวหนังสือ
• ฝึกเดินต่อเท้าตามเส้นตรงไปข้างหน้า และถอยหลัง

ของเล่นที่ส่งเสริมพัฒนาการ เด็ก 6 ปี

• หนังสือนิทานตามวัย
• เกมที่มีกฎกติกา เช่น เกมบันไดงู เกมโดมิโน เกม UNO 
• จิ๊กซอว์ ขนาดมากกว่า 20-30 ชิ้น
• สมุดภาพ สมุดระบายสี ดินสอสี สีน้ำ