ชวนคุณแม่ใส่ใจป้องกันการคลอดก่อนกำหนด

• สถิติในประเทศไทย พบการคลอดก่อนกำหนดได้ถึง 12%
• การคลอดก่อนกำหนด ส่งผลให้ทารกเสี่ยงต่อปัญหาทางสมอง ปอด หัวใจ และพัฒนาการด้านอื่นๆ
• โรงพยาบาลสมิติเวชสุขุมวิท มีการป้องกันคลอดก่อนกำหนดด้วย 3P Concept คือ Prediction, Prevention, Promotion

ปัจจุบันคุณแม่ยุคใหม่จำนวนไม่น้อยกลับต้องเผชิญกับภาวะแทรกซ้อนขณะตั้งครรภ์ต่าง ๆ มากมายที่จัดว่าเป็นภาวะครรภ์เสี่ยงที่อาจมีผลต่อชีวิตน้อย ๆ ในครรภ์หรือสุขภาพของตัวคุณแม่เอง สิ่งหนึ่งที่เป็นปัญหาใหญ่ที่สำคัญสำหรับเรื่องของการตั้งครรภ์ก็คือ การคลอดก่อนกำหนด จากข้อมูลเราพบว่าอุบัติการณ์ของการคลอดก่อนกำหนดนั้น พบได้ถึง 10 % จากการคลอดของสุภาพสตรีหลาย ๆ ประเทศทั่วโลก แต่ในประเทศไทยกลับพบว่ามีถึง 12 % จากการคลอดทั่วประเทศ ซึ่งถือว่าเยอะทีเดียว ด้วยเหตุนี้ทางโรงพยาบาลสมิติเวช สุขุมวิท จึงมีความตั้งใจที่จะขอเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยลดปัญหาการคลอดก่อนกำหนดนี้ ด้วยการจัดตั้งศูนย์ Preterm Prevention Clinic เพื่อเข้ามาช่วยแก้ปัญหาในเรื่องของการคลอดก่อนกำหนด และเนื่องด้วยทุกพฤศจิกายน วันทารกคลอดก่อนกำหนดโลก (World Prematurity Day) เราจึงขอนำความรู้เรื่องคลอดก่อนกำหนดมาบอกเล่าพร้อมกับแนะนำศูนย์ Preterm Prevention Clinic ไปพร้อมๆ กัน

การคลอดก่อนกำหนดคือการคลอดก่อนอายุครรภ์ 37 สัปดาห์ ซึ่งเราพบว่ายิ่งมีการคลอดก่อนกำหนดเร็วมากขึ้นเท่าไหร่ ทารกที่เกิดจากการคลอดก่อนกำหนดยิ่งมีความเสี่ยงที่จะไม่สมบูรณ์มากขึ้นเท่านั้น อาจเกิดความผิดปกติได้มากมาย เช่น มีน้ำหนักตัวน้อย การขยายตัวของปอดไม่สมบูรณ์ทำให้มีปัญหาในการหายใจ มีปัญหาเลือดออกในสมอง เกิดการติดเชื้อ มีพัฒนาการทางด้านร่างกายไม่ดี และเสี่ยงต่อสมองพิการ เป็นต้น รวมถึงเรื่องเมื่อเด็กรอดชีวิตและเติบโตไปยังทำให้สุ่มเสี่ยงต่อการเป็นโรคต่าง ๆ ทั้งโรคความดัน เบาหวาน อัมพฤกษ์ โรคหัวใจ ด้วยสาเหตุของการคลอดก่อนกำหนดนั้น ณ ตอนนี้เรายังไม่ทราบแน่ชัด แต่จากการศึกษาและทำการเก็บข้อมูลเราพบว่าผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงสูงที่จะมีการคลอดก่อนกำหนดได้แก่ ผู้ที่มีประวัติการคลอดก่อนกำหนดในครรภ์ก่อน จากปัญหาเหล่านี้แพทย์จึงจำเป็นต้องหาวิธีต่างๆ ที่จะช่วยลดการคลอดก่อนกำหนดให้ได้มากที่สุด แต่ในปัจจุบันในเรื่องของการรักษานั้นเรายังไม่มีวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพ สิ่งที่เราทำได้ในตอนนี้ก็คือ หากเราพบว่ามีคุณแม่กำลังจะคลอดก่อนกำหนด เราทำได้เพียงชะลอการคลอดออก 48 ชั่วโมงเพื่อให้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์เข้ากล้ามเนื้อเพื่อเร่งการทำงานของปอดทารก เพื่อให้ปอดของเด็กสามารถทำงานได้ดีขึ้น ซึ่ง ณ ตอนนี้เราทำได้เพียงแค่นี้ การรักษาด้วยวิธีอื่นนั้นยังไม่มี จากจุดนี้ทำให้เรามองว่าแนวทางที่ดีที่สุดในการแก้ไขปัญหาการคลอดก่อนกำหนดนี้ก็คือการป้องกันไม่ให้เกิดขึ้นนั่นเอง

ศูนย์ Preterm Prevention Clinic คือความตั้งใจของทีมสูตินรีแพทย์ โรงพยาบาลสมิติเวช สุขุมวิท ที่จะเข้ามายกระดับมาตรฐานการดูแลสุภาพสตรีที่มีความเสี่ยงในการคลอดก่อนกำหนด ซึ่งเราหวังว่าจะช่วยป้องกันการคลอดก่อนกำหนดได้ และจะกลายเป็นโมเดลต้นแบบสำหรับการดูแลป้องกันกรณีนี้ให้โรงพยาบาลอื่นๆ สามารถนำไปใช้ได้ อย่างที่เรียนให้ทราบการแก้ปัญหาเรื่องการคลอดก่อนกำหนดที่ดีที่สุดในปัจจุบันคือ การป้องกันไม่ให้เกิดขึ้น ตรงนี้จึงเป็นหน้าที่ของศูนย์ Preterm Prevention Clinic ที่จะเข้ามาช่วยแก้ปัญหาการคลอดก่อนกำหนดให้ปัญหานี้ลดลงเรื่อยๆ ในอนาคต

ศูนย์ Preterm Prevention Clinic จะยึดหลัก 3 P CONCEPT ในการดำเนินงานนั่นคือ

1. Prediction ทำนายความเสี่ยงของการคลอดก่อนกำหนด ซึ่งเราจะเริ่มต้นตั้งแต่การซักประวัติอย่างละเอียด อันนี้นับเป็นการตรวจคัดกรองเบื้องต้นเพื่อหากลุ่มเสี่ยง หากพบว่าคนไข้เคยมีประวัติคลอดก่อนกำหนดมาก่อนเราก็จะจัดอยู่ในกลุ่มเสี่ยงทันที นอกจากนี้สตรีตั้งครรภ์ทุกรายจะได้รับการตรวจคัดกรองโดยการวัดความยาวของปากมดลูกด้วย ultrasound ทางช่องคลอด หากความยาวของปากมดลูกมีขนาดสั้นกว่าหรือเท่ากับ 25 มิลลิเมตร ก็เป็นสัญญาณเตือนว่าคุณแม่มีความเสี่ยงที่จะคลอดก่อนกำหนด การวัดปากมดลูกมาตรฐานก็คือ จะทำการวัดเมื่ออายุครรภ์ได้ 16 – 24 สัปดาห์ แต่จากที่ผ่านมาที่เราได้ทำ พบว่าจริงๆ แล้ว เราสามารถทำได้ตั้งแต่อายุครรภ์ 12-13 สัปดาห์ ประโยชน์ของการวัดที่ 12 สัปดาห์คือ ทำให้เราสามารถเห็นตะกอนในโพรงมดลูกได้ด้วย ซึ่งตะกอนนี้ก็คือการอักเสบที่อยู่ในมดลูก ซึ่งถ้าเราทำการ ultrasound ที่ 12-13 สัปดาห์เราจะเห็นตะกอนเหล่านี้ได้ชัดเจน ถ้าพบว่ามีกรณีที่เสี่ยงเหล่านี้เราก็จะสามารถให้ยาป้องกันได้และลดการอักเสบ หากเราปล่อยทิ้งไว้ก็อาจจะทำให้เกิดการคลอดก่อนกำหนดได้ ปัญหาคลอดก่อนกำหนดนั้นเป็นปัญหาใหญ่มากๆ ในทุกประเทศทั่วโลก ถึงแม้ว่าเราจะมีเทคโนโลยีที่ดีขึ้นสามารถช่วยให้เด็กมีชีวิตรอดได้มากขึ้นในกรณีคลอดก่อนกำหนด แต่ถึงอย่างไรเราก็ยังลดปริมาณผู้ที่มีกรณีคลอดก่อนกำหนดไม่ได้อยู่ดี จนกระทั่งเรามีการซักประวัติที่ละเอียดขึ้นและการวัดความยาวของปากมดลูก จึงพบว่าอัตราการคลอดก่อนกำหนดลดลง นอกจากนี้การตรวจเพื่อหาสาร Fetal Fibronectin ซึ่งเป็นสารที่พบอยู่ระหว่างถุงน้ำคร่ำ กับเยื่อบุโพรงมดลูก เมื่อเกิดการหดรัดตัวของมดลูกจะทำให้มีสารชนิดนี้ออกมาอยู่ในช่องคลอด ถ้าตรวจพบเป็นผลบวกก็แสดงว่าคุณแม่มีแนวโน้มที่จะคลอดก่อนกำหนด
2. Prevention การป้องกันการคลอดก่อนกำหนด เมื่อเราพบคนที่มีปัจจัยเสี่ยงแล้ว เราก็จะมีการให้ยา natural progesterone เพื่อป้องกันไม่ให้มดลูกหดรัดตัว และถ้าในบางกรณีที่เราให้ natural progesterone แล้วเกิดไม่ได้ผล ปากมดลูกยังคงสั้นอยู่เราก็จะใช้ห่วงพยุงปากมดลูก (Cervical pessary) เพื่อเพิ่มความแข็งแรงให้กับปากมดลูก ซึ่งปัจจุบันนิยมใช้วิธีนี้กันมากกว่าการเย็บปากมดลูก เพราะสะดวกกว่ามาก คนไข้ใส่เสร็จก็กลับบ้านได้เลย
3. Health Promotion การรักษาเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนด ในส่วนนี้จะใช้ก็ต่อเมื่อเราใช้วิธีการใน 2 ข้อแรกแล้วไม่ได้ผล คนไข้ก็ยังมีการเจ็บครรภ์คลอดก่อนกำหนดอยู่ เราก็จะให้ยาระงับการหดรัดตัวของมดลูกเพื่อชะลอการคลอดไว้ให้ได้อย่างน้อย 48 ชั่วโมง จากนั้นก็จะมีการให้ Steroid เพื่อกระตุ้นการทำงานของปอดของทารก และป้องกันเลือดออกในสมอง และจากนั้นก็จะปล่อยให้ทารกคลอดและเข้าสู่การให้การดูแลทารกคลอดก่อนกำหนดอย่างมีประสิทธิภาพในห้อง NICU ที่มีมาตรฐานสูงรวมถึงมีเครื่องมือที่ทันสมัยและกุมารแพทย์ผู้ชำนาญทางด้านทารกแรกเกิด

ทั้งหมดนี้คือ หลักการดำเนินงานของศูนย์ Preterm Prevention Clinic ในส่วนแรก แต่หน้าที่ของเรายังไม่หมดเพียงแค่นั้น นอกจากตรงนี้แล้วหลังจากที่ผ่านกระบวนการทั้งหมด ศูนย์ Preterm Prevention Clinic ยังมีการเฝ้าติดตามอาการของทารกที่ผ่านการคลอดก่อนกำหนดอย่างต่อเนื่อง ทั้งการตรวจสุขภาพ และการประเมินการเจริญเติบโตต่อไป นี่จึงเป็นความตั้งใจของทีมสูตินรีแพทย์ของโรงพยาบาลสมิติเวช สุขุมวิทจริงๆ ที่ต้องการจะพัฒนารูปแบบการรักษาและการป้องกันโรคให้ดียิ่งขึ้น เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของคนไทย

ภาพบรรยากาศห้องคลอด สมิติเวช สุขุมวิท

โรงพยาบาลสมิติเวช สุขุมวิท คว้ารางวัลทรงเกียรติ “Healthcare Asia Award 2023” สาขา “Clinical Service Initiative of the Year”

ริเริ่มโปรแกรมการดูแลสุขภาพ ป้องกันการคลอดก่อนกำหนด และประสบความสำเร็จตั้งแต่ปี 2559

โดยมี รศ.ดร.นพ.บุญศรี จันทร์รัชชกูล ประธานโครงการและหัวหน้าคลินิกป้องกันการคลอดก่อนกำหนด เป็นตัวแทนขึ้นรับรางวัลในครั้งนี้

โรงพยาบาลสมิติเวชยังคงมุ่งมั่นที่จะพัฒนาโปรแกรมป้องกันการคลอดก่อนกำหนด เพื่อลดอัตราการคลอดก่อนกำหนดให้ดีขึ้นกว่าเดิม โดยจะทำงานร่วมกับโรงพยาบาลในประเทศไทยและในต่างประเทศ ช่วยเพิ่มคุณภาพในการดูแลสตรีตั้งครรภ์และทารกแรกเกิด เพื่อลดอัตราการคลอดก่อนกำหนด