ปัญหาและวิธีแก้ กับเรื่อง “นมแม่” ที่ต้องอ่าน

สาเหตุของหัวนมแตกส่วนใหญ่เกิดจากการเอาลูกเข้าเต้าไม่ถูกวิธี ทำให้เวลาดูดนม ลูกจะอมได้ไม่ถึงลานนม เมื่อลูกดูดแล้วไม่ได้น้ำนมจึงเคี้ยวหัวนมแม่ ส่งผลให้หัวนมแตก จนเกิดบาดแผลและมีเลือดออก

การป้องกันหัวนมแตก

1. เริ่มต้นให้ลูกดูดอย่างถูกวิธี โดยต้องอุ้มลูกชิดตัวแนบกับท้อง ให้แก้ม จมูก และคางของลูกสัมผัสกับเต้านม
2. ไม่ดึงหัวนมออกจากปากลูกขณะที่ลูกยังออกแรงดูดอยู่ทันที ควรค่อยๆ ปลดหัวนมออกเบาๆ ใช้นิ้วช่วยโดยค่อยๆ ใส่นิ้วเข้าไปแทนที่ แล้วค่อยดึงหัวนมออก
3. คุณแม่ไม่ควรล้างเช็ดทำความสะอาดเต้านมและหัวนมมากจนเกินไป หลีกเลี่ยงการใช้สบู่หรือครีมทาที่หัวนม
4. ระวังอย่าให้เต้านมคัด เพราะเมื่อลูกดูดนมไม่ออกลูกก็จะใช้ความพยายามจนอาจทำให้ท่าดูดนมผิดปกติจนหัวนมแม่แตก ถ้าเต้านมแม่คัดให้บีบน้ำนมออกเล็กน้อยก่อน เมื่อเต้านมเริ่มนิ่มขึ้นจึงค่อยให้ลูกเข้าเต้า
5. สลับเต้าให้ลูกดูดจากข้างที่เจ็บน้อยกว่าก่อน แต่ถ้าเจ็บทั้งสองข้างเท่ากันควรหาผ้าชุบน้ำอุ่นๆ มาประคบและนวดเต้านมเบาๆ
6. หากเจ็บมากจนทนไม่ไหว สามารถพักเต้าด้วยการเปลี่ยนเป็นการบีบหรือปั๊มนมให้ลูกแทน ซึ่งถือว่าเป็นวิธีที่รักษาการผลิตน้ำนมให้มีอยู่ เมื่อหายเจ็บค่อยกลับมาให้ลูกดูดนมจากเต้าเหมือนเดิม
7. ลดเวลาดูดนมของลูกให้สั้นลง เหลือครั้งละประมาณ 10-15 นาที ทุกๆ 1-2 ชั่วโมง
8. หากแม่มีอาการเจ็บหัวนมอย่างรุนแรง หรือหัวนมแตกจนมีเลือดไหล ควรหยุดให้นมข้างที่มีเลือดไหล และรีบไปปรึกษาแพทย์ เพื่อรับคำแนะนำที่ถูกต้องหรือรักษาจนหาย เพื่อกลับมาให้นมลูกอีกครั้งได้เร็วที่สุด

สาเหตุของท่อน้ำนมอุดตันมาจากหลายปัจจัย ดังนี้

1. ลูกดูดนมไม่เกลี้ยงเต้า
2. คุณแม่ปล่อยให้น้ำนมค้างในเต้าเป็นเวลานาน
3. คุณแม่มีน้ำนมมากเกินไป
4. แม่สวมเสื้อชั้นในที่คับแน่นจนเกินไป จนน้ำนมไหลเวียนไม่สะดวก
5. แม่ใส่เสื้อชั้นในหลวมเกินไป จนเต้านมหย่อนคล้อยและไปกดทับท่อส่งน้ำนม
6. การที่แม่รับประทานอาหารที่ไขมันสูง

การป้องกันท่อน้ำนมอุดตัน

1. ประคบเต้านมด้วยผ้าอุ่นประมาณ 5-10 นาที ก่อนให้นมลูก
2. ให้ลูกดูดจากเต้าที่อุดตันก่อน เนื่องจากเวลาหิวลูกจะมีแรงดูดมาก
3. ให้ลูกดูดนมบ่อยขึ้นวันละ 8-12 ครั้ง โดยดูดข้างละประมาณ 15-20 นาที
4. จัดท่าให้ดูดนมโดยให้คางลูกชี้ไปที่ส่วนเป็นก้อน เพื่อลิ้นของลูกจะได้ช่วยรีดน้ำนมบริเวณที่เป็นก้อนได้ดีขึ้น
5. ขณะลูกดูดนม ให้แม่นวดเต้านมเบาๆ ไปด้วย ไล่จากบริเวณที่อุดตันไปจนถึงหัวนม เพื่อช่วยดันส่วนที่เป็นก้อนให้นิ่มลง
6. ประคบเย็นหลังให้นมลูก เพื่อลดอาการปวดและบวม
7. เลือกใส่เสื้อชั้นในที่พยุงเต้านม ไม่หลวมหรือรัดแน่นเกินไป
8. รับประทานยาแก้ปวดในกรณีที่ปวดมาก หากไม่ดีขึ้นใน 24 ชั่วโมงควรปรึกษาแพทย์เพื่อทำการรักษาอย่างถูกวิธี

1. ลดปัญหาน้ำนมค้างเต้าโดยอดทนให้ลูกดูดนมนานขึ้นอย่างน้อยข้างละ 15-20 นาที ให้ดูดบ่อยๆ วันละ 8-12 ครั้ง
2. ให้ลูกดูดจากเต้าที่มีปัญหาก่อน แรงดูดขณะหิวจะช่วยให้น้ำนมในข้างที่มีปัญหาระบายออกมา
3. ใช้วิธีปั๊มนมป้อนลูกแทนการให้ดูดนมประมาณ 3-4 มื้อ จนคุณแม่รู้สึกดีจึงกลับมาให้นมอีกครั้ง
4. หากพักการให้นมระยะหนึ่งแล้วอาการยังไม่ดีขึ้น ควรรีบไปพบแพทย์หรือปรึกษาคลินิกนมแม่เพื่อขอคำแนะนำหรือดูอาการ เพื่อรับการรักษาอย่างถูกต้องต่อไป

1. คุณแม่ให้ลูกดูดนมครั้งแรกหลังคลอดช้าเกินไปกว่าความเป็นจริงที่ควรจะเป็น เช่น ต้องให้ภายใน 30 นาทีแรก หรือมากกว่า 2 - 3 วันหลังทารกคลอด ทำให้กระบวนการกระตุ้นการสร้างน้ำนมไม่มีประสิทธิภาพ
2. ลูกน้อยดูดนมด้วยวิธีที่ผิด อมหัวนมได้ไม่ลึกถึงฐานหัวนม ทำให้แรงในการดูดนมเกิดขึ้นได้น้อย น้ำนมไม่ออกมา
3. คุณแม่ให้ลูกดูดนมไม่บ่อยพอ หรือน้อยกว่าวันละ 8 ครั้ง
4. มีการให้นมผง น้ำ หรืออาหารเสริมก่อน 6 เดือน ทำให้ลูกอิ่มจึงไม่ยอมดูนมแม่ต่อ
5. คุณแม่ที่ต้องทำงาน อาจมีการปั๊มนมทิ้งระยะห่างนานไป เกินกว่า 3 – 4 ชั่วโมง หรือการปั๊มแต่ละครั้งจำนวนน้อยไป
6. คุณแม่พักผ่อนไม่เพียงพอ มีความเครียด รวมถึงพยายามลดความอ้วนด้วยการรับประทานอาหารน้อยเกินไป
7. คุณแม่รับประทานทานยาเม็ดคุมกำเนิดบางชนิด ในช่วง 6 เดือนแรกหลังคลอด

วิธีเพิ่มน้ำนมสำหรับคุณแม่มือใหม่ สำหรับคุณแม่มือใหม่ที่อยากมีน้ำนมมากขึ้น ควรปฏิบัติดังนี้

1. หลังคลอดลูกควรให้ลูกดูดนมเลยใน 30 นาทีแรก เพื่อเป็นการกระตุ้นน้ำนมครั้งแรก
2. ให้เอาลูกเข้าเต้าอย่างถูกวิธี โดยให้ลูกอมหัวนมได้ลึกพอ เพื่อมีแรงดูดนมออกมา และได้จำนวนเพียงพอ ซึ่งจะช่วยกระตุ้นให้ร่างกายคุณแม่สร้างน้ำนมออกมาอย่างสม่ำเสมอ
3. ให้ลูกดูดนมนานขึ้นและบ่อยขึ้น โดยไม่ควรน้อยกว่าวันละ 8 ครั้ง
4. คุณแม่ที่ต้องออกไปทำงาน ควรปั๊มนมออกให้หมดเต้าทุกๆ 3 ชั่วโมง เพื่อช่วยกระตุ้นการสร้างน้ำนมให้มากขึ้น
5. ใช้ผ้าอุ่นประคบเต้านม หรือนวดเต้านมเบาๆ ก่อนและขณะที่กำลังให้ลูกดูดนม จะช่วยทำให้น้ำนมไหลได้ดีขึ้น
6. งดการให้นมผสมหรืออาหารเสริมในช่วงอายุ 6 เดือนแรก เพราะน้ำนมแม่เพียงพอที่จะเลี้ยงให้ลูกน้อยเติบโตตามวัย โดยไม่จำเป็นต้องพึ่งอาหารจากที่อื่น
7. หากพบปัญหา ลูกมักจะหลับขณะดูดนม คุณแม่ควรพยายามให้ลูกดูดนมต่อด้วยการขยับเต้านม จากนั้นบีบน้ำนมเข้าปากลูกช้าๆ จนกว่าลูกจะคายปากออกเองเพราะอิ่มแล้ว
8. หลีกเลี่ยงความเครียดต่างๆ โดยเฉพาะคุณแม่ที่คิดไปเองว่ามีน้ำนมไม่เพียงพอจะเลี้ยงลูกน้อย
9. รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ให้ครบ 5 หมู่ งดอาหารไขมันสูง เน้นผักผลไม้ และดื่มน้ำมากๆ ไม่ควรอดอาหารหรือทำการลดน้ำหนักอย่างเด็ดขาด
10. การนวดเต้านมอย่างถูกวิธี จะช่วยกระตุ้นให้น้ำนมไหลดีได้เช่นกัน เริ่มต้นด้วยการใช้ผ้าชุบน้ำอุ่นประคบทิ้งไว้ประมาณ 3-5 นาที จากนั้นใช้นิ้วโป้ง นิ้วชี้ และนิ้วกลาง วางลงบนเต้านม ค่อยๆ คลึงเป็นวงกลมเบาๆ จากบริเวณฐานเต้านมไปจนใกล้หัวนม

สำหรับคุณแม่ที่ยังกังวลว่ามีนมให้ลูกกินอิ่มหรือไม่ สามารถสังเกตได้โดยดูว่าลูกน้อยนอนหลับง่าย ไม่ร้องกวนบ่อย ยิ้มเล่นตามวัย และมีน้ำหนักขึ้นตามเกณฑ์ เมื่อลูกน้อยมีความสุขคุณแม่ก็ไม่เครียด ร่างกายสามารถสร้างน้ำนมให้แก่ลูกได้อย่างสม่ำเสมอจนกว่าลูกจะเติบโตและกินอาหารอื่นๆ ได้ต่อไป

แต่อย่างไรก็ดี คุณแม่เองต้องพยายามสังเกตและแยกให้ออกด้วยว่า บางครั้งลูกอาจดูดนมจนอิ่มและหลับระหว่างดูดนม เมื่อตื่นมาก็ร้องไห้โยเย แต่คุณแม่กลับคิดว่าลูกดูดนมไม่อิ่ม จึงกลายเป็นความวิตกกังวล และทำให้น้ำนมไม่มา

• ลูกน้อยควรฉี่ออกอย่างน้อย 6 ครั้งต่อวัน รวมถึงอึอย่างน้อย 2 ครั้งต่อวัน
• ลูกน้อยดูมีท่าทางพอใจ เมื่อใกล้เวลาดูดนมสิ้นสุด
• เมื่อผ่านไป 2 สัปดาห์ ลูกควรมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น และมีผิวพรรณเปล่งปลั่ง
• ลูกดูดนมมีจังหวะและออกแรงที่ไม่ทำให้คุณแม่รู้สึกเจ็บมากเกินไป
• คุณแม่จะรู้สึกว่าเต้านมโล่งเบาขึ้นหลังลูกดูดนมเสร็จแล้ว

สัญญาณที่กำลังบอกว่าลูกได้รับนมไม่เพียงพอ

• ลูกร้องไห้กวนตลอดเวลา บางครั้งอาจมีอาการหงุดหงิดหลังจากกินนมแล้ว
• ลูกดูดนมไม่ถูกวิธี โดยสังเกตได้จากลูกดูดเสียงดัง หรือไม่ได้ยินเสียงกลืนขณะกินนม
• ปัสสาวะน้อย และมีสีเหลืองเข้ม

หากคุณแม่มีความวิตกกังวลว่าลูกน้อยจะได้รับน้ำนมไม่เพียงพอ อาจใช้วิธีให้ลูกดูดนมบ่อยขึ้น โดยควรอุ้มลูกไว้แนบตัว ซึ่งหากลูกน้อยยังต้องการดูดนมอีกจะหันหน้าเข้าหาเต้านมคุณแม่เอง แต่ถ้าคุณแม่พบว่าลูกน้อยยังดูหงุดหงิด งอแง เหมือนดูดนมไม่อิ่ม แม้จะให้นมอย่างถูกวิธี บ่อยและนานขึ้นแล้วก็ตาม ควรต้องรีบปรึกษากุมารแพทย์ หาสาเหตุลูกดูดนมไม่อิ่มหรือได้น้ำนมไม่เพียงพอ จะได้แก้ไขและให้นมได้อย่างมีประสิทธิภาพ

อุ้มนอนขวาง ท่านี้เป็นท่าพื้นฐานและเป็นท่าที่นิยมที่สุดของแม่ๆ โดย

• เลือกเก้าอี้ที่นั่งแล้วสบาย มีพนักพิงรองรับแผ่นหลังและมีที่พักแขน ทำให้ไม่ต้องเกร็งและไม่เมื่อย
• นั่งตัวตรง จากนั้นอุ้มลูกนอนในแนวขวาง ตะแคงลูกเข้าหาเต้านม จัดหน้าอกของลูกน้อย และคุณแม่ให้อยู่ชิดกัน
• เอามืออีกข้างหนึ่งพยุงเต้านม
• วางศีรษะลูกให้อยู่บนข้อพับแขน ปลายแขนประคองหลัง และเอามือช้อนก้นลูกไว้

ท่าประยุกต์ลูกนอนขวางบนตัก เหมาะกับการให้ลูกอมหัวนม ควบคุมการเคลื่อนไหวของศีรษะลูกได้

• เลือกเก้าอี้นั่งสบายที่มีท้าวแขน และพนักพิงรองรับแผ่นหลังได้เป็นอย่างดี
• นั่งตัวตรงและอุ้มลูกนอนขวาง ตะแคงเข้าหาเต้านม จัดหน้าอกของลูกน้อยและคุณแม่ให้แนบ ชิดกัน
• ท่านี้จะเหมือนกับท่าที่ 1 แค่เปลี่ยนมือ ใช้มือข้างเดียวกับเต้านมที่ลูกดูดประคองเต้านม
• มืออีกข้างหนึ่งรองต้นคอและท้ายทอยลูก

ท่าอุ้มฟุตบอล คุณแม่ผ่าคลอดจะเหมาะกับท่านี้ และเหมาะกับแม่ที่ให้นมลูกแฝด 2 คนพร้อมกัน

• นั่งเก้าอี้ที่มีความสะดวกสบาย
• หาหมอนวางข้างตัว จากนั้นวางลูกนอนลงบนหมอน
• เอาฝ่ามือประคองหลังและบ่าของลูก ใช้ปลายแขนรองแผ่นหลัง
• สอดขาของลูกไว้ที่ใต้แขน ให้ลูกนอนโดยใบหู ไหล่ สะโพก อยู่แนวเส้นตรงเดียวกัน เหมือน ถือลูกฟุตบอล

ท่านอนตะแคง สำหรับคุณแม่มีรอยแผลเย็บที่ยังเจ็บอยู่ ท่านี้ เป็นท่าที่สบายที่สุด

• นอนตะแคงในท่าที่คุณแม่รู้สึกสบาย งอเข่าเล็กน้อย หาหมอนมาหนุนศีรษะให้สูงพอประมาณ
• วางลูกลงบนฟูก จับหันหน้ามาทางคุณแม่
• ดันตัวแม่เองขึ้นด้วยศอก ประคองต้นคอลูกน้อยด้วยมืออีกข้างเพื่อให้นม
• พอลูกเริ่มดูดนมได้ดี ค่อยๆนอนราบลงไป

1. คุณแม่นั่งหรือยืนในท่าที่สบาย จากนั้นเริ่มนวดบริเวณบ่าด้วยมือทั้งสองข้าง
2. ขยับไหล่ไปมาให้เลือดไหลเวียน แล้วเลื่อนมือลงมา โดยให้ฝ่ามืออยู่บริเวณรักแร้ เริ่มนวดคลึงด้วยการลงน้ำหนักที่ปลายนิ้ว กดไล่จากรักแร้มายังบริเวณลานนม เลื่อนฝ่ามือมาจนถึงหน้าอกด้านบน กดไล่ลงมาที่ลานนม
3. ตบเบาๆ บริเวณเต้านม โดยใช้ปลายนิ้วช้อนใต้เต้านม แล้วตบจากด้านล่างขึ้นข้องบน
4. ใช้ปลายนิ้วกดนวดเป็นวงกลมบริเวณรอบๆ เต้านม ถ้าพบว่ามีก้อนแข็ง ให้นวดคลึงเบาๆ เพื่อลดอาการแข็งตึง
5. วางนิ้วชี้ลงบนหน้าอกทั้งสองข้าง ค่อยๆ กดลงบนเต้านมแล้วลากนิ้วทั้งสองออกจากกัน ทำไปเรื่อยๆ จนรอบเต้านม
6. โอบรอบเต้านมโดยใช้นิ้วโป้งและนิ้วชี้ของมือทั้งสองข้าง กดมือทั้งสองเข้าหากัน
7. กดปลายนิ้วชี้และคลึงเบาๆ โดยรอบของขอบลานนม
8. ใช้นิ้วชี้และนิ้วโป้งวางลงบนขอบลานนมโดยให้หัวนมอยู่ตรงกลาง แล้วบีบนิ้วทั้งสองเข้าหากันเพื่อระบายน้ำนม

การนวดนมอย่างอ่อนโยนและเบามือสามารถช่วยให้คุณแม่รู้สึกผ่อนคลาย และแก้ปัญหานมคัดได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยไม่จำเป็นต้องใช้สิ่งแปลกปลอมเจาะทางรูเปิดของท่อน้ำนมตามที่แชร์กันในโซเชียลมีเดีย นอกจากจะไม่ทำให้นมหายคัด ยังอาจทำให้เต้านมอักเสบ ติดเชื้อ จนกลายเป็นปัญหาตามมา ไม่ควรเชื่อบทความที่ส่งต่อกันโดยไม่มีการศึกษาหรืองานวิจัยที่ได้มาตรฐานรองรับอย่างเด็ดขาด เพื่อป้องกันอันตรายแทรกซ้อนที่อาจเกิดเพราะความรู้เท่าไม่ถึงการณ์