กลุ่มอาการอ้วนลงพุง ภัยเงียบใกล้ตัว

• กลุ่มอาการอ้วนลงพุงในคนไทยอายุมากกว่าหรือเท่ากับ 35 ปี มีประมาณร้อยละ 21.9 พบในเพศหญิงมากกว่าเพศชายโดยเฉพาะในผู้สูงอายุ
• การสูบบุหรี่ การรับประทานอาหารในกลุ่มคาร์โบไฮเดรตในปริมาณมาก และการไม่ออกกำลังกาย คือปัจจัยเสี่ยงที่ก่อให้เกิดอาการอ้วนลงพุง
• การออกกำลังกาย ด้วยความแรงระดับปานกลางอย่างสม่ำเสมออย่างน้อย 30 นาทีต่อวันและอย่างน้อย 3 – 5 วันต่อสัปดาห์จะช่วยให้รักษากลุ่มอาการอ้วนลงพุงได้

ปัจจุบันมีเทคโนโลยีมากมายที่คอยช่วยอำนวยความสะดวกแก่มนุษย์จนทำให้เกิดการปลูกฝังพฤติกรรมรักความสะดวกสบาย เกิดพฤติกรรมการนั่ง กิน นอน  มีการบริโภคที่มากจนเกินความต้องการ ไม่มีการออกกำลังกาย อันส่งผลให้เกิดกลุ่มอาการอ้วนลงพุง (Metabolic syndrome) ตามมา

กลุ่มอาการอ้วนลงพุง (Metabolic syndrome) คือ กลุ่มความผิดปกติที่พบร่วมกัน ได้แก่ ความผิดปกติของไขมันในเลือด ความดันโลหิต ระดับน้ำตาล ตลอดจนปัจจัยที่เป็นสารตั้งต้นของการอักเสบ (Proinflammatory, prothrombotic) ที่เป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหลอดเลือด และโรคเรื้อรังต่าง ๆ

ในสหรัฐอเมริกา พบกลุ่มคนในช่วงอายุ 20 – มากกว่า 70 ปี มีกลุ่มอาการอ้วนลงพุงโดยรวมประมาณร้อยละ 22 โดยพบว่าหากอายุมากขึ้นจะยิ่งมีความเสี่ยงเพิ่มมากขึ้น

ส่วนข้อมูลกลุ่มอาการอ้วนลงพุงในประเทศไทย (Interasia study) ในประชากรอายุมากกว่าหรือเท่ากับ 35 ปี จำนวน 5,091 ราย พบประมาณร้อยละ 21.9 (NCEP ATP III) พบว่าเพศหญิงมีกลุ่มอาการอ้วนลงพุงมากกว่าเพศชายโดยเฉพาะในผู้สูงอายุ และความผิดปกติที่พบบ่อยสุด คือ ไขมันดี (HDL) ต่ำ

เมื่อมีลักษณะที่เข้าได้กับเกณฑ์ NCEP ATP III 2005 มากกว่าหรือเท่ากับ 3 ข้อ ดังต่อไปนี้

1. เมื่อมีเส้นรอบเอว : >/= 90 ในชาย และ >/= 80 ซม.ในหญิง (เกณฑ์คนเอเชีย)
2. ความดันโลหิต : >/= 130/85 มม.ปรอทหรือได้รับการรักษาด้วยยาลดความดันโลหิต
3. ระดับน้ำตาลในเลือด : >/= 100 มก./ดล. หรือได้รับการรักษาภาวะน้ำตาลในเลือดสูง
4. ระดับไขมันดี (HDL) : < 40 มก./ดล.ในชาย หรือ < 50 มก./ดล.ในหญิง หรือได้รับการรักษาภาวะไขมันดีต่ำด้วยการทานยา
5. ระดับไขมันไตรกลีเซอไรด์ : >/= 150 มก./ดล.หรือได้รับการรักษาภาวะไขมันไตรกลีเซอไรด์สูงด้วยยา

สาเหตุหลัก คือ ภาวะอ้วน และภาวะดื้อต่ออินสุลิน (คือภาวะที่ฮอร์โมนอินสุลินมีความผิดปกติ ไม่สามารถจับกับน้ำตาลในเลือด ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น) จะทำให้มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวาน โรคหัวใจและหลอดเลือดตามมาได้

1. น้ำหนักที่เพิ่มขึ้น จัดเป็นปัจจัยหลักในการเพิ่มกลุ่มอาการอ้วนลงพุง
2. เชื้อชาติ : ในสหรัฐอเมริกา พบประชากรที่จัดอยู่ในกลุ่มอาการอ้วนลงพุงมากกว่าคนยุโรปเนื่องจากคนอเมริกามีคนอ้วนมากกว่า
3. วัยหลังหมดประจำเดือน
4. สูบบุหรี่
5. การรับประทานอาหารในกลุ่มคาร์โบไฮเดรตในปริมาณมาก
6. การไม่ออกกำลังกาย เช่น การนั่งทำงานตลอดทั้งวัน
7. การใช้ยาจิตเวชบางชนิด โดยเฉพาะ ยา Clozapine

1. เสี่ยงต่อการเป็นเบาหวาน (type 2 DM) จากการรวบรวมศึกษาของกลุ่มคนหลายเชื้อชาติ พบอัตราความเสี่ยงเบาหวานในกลุ่มอาการอ้วนลงพุงประมาณ 3.53 – 5.17
2. เกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด
3. ภาวะไขมันสะสมคั่งในตับ ภาวะตับแข็ง
4. โรคไตเรื้อรัง
5. การนอนหลับผิดปกติ รวมถึงการหยุดหายใจขณะหลับ
6. เก๊าท์และภาวะกรดยูริกสูง
7. ภาวะสมองเสื่อม (cognitive decline, dementia)

การแก้ไขปัจจัยที่เป็นสาเหตุอันได้แก่ โรคอ้วนและภาวะดื้อต่ออินสุลิน ดังต่อไปนี้

1. ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม

• ลดน้ำหนัก ควบคุมอาหารที่รับประทาน ด้วยการควบคุมอาหารหรือจำกัดปริมาณพลังงานที่ได้จากอาหารให้เหมาะสม ลดขนาดของอาหารที่ทานในแต่ละมื้อ ควรทานอาหารที่มีกากใยอาหารให้มากกว่า 30 กรัมต่อวัน
• ออกกำลังกาย ด้วยความแรงระดับปานกลางอย่างสม่ำเสมออย่างน้อย 30 นาทีต่อวันและอย่างน้อย 3 – 5 วันต่อสัปดาห์

2. เมื่อตรวจพบความผิดปกติควรได้รับการรักษาปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ ของโรคหัวใจและหลอดเลือด

ได้แก่ การรักษาไขมันในเลือดสูงผิดปกติ การรักษาความดันโลหิตสูง และรักษาระดับน้ำตาลในเลือดสูง ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและอาจจะต้องพิจารณารักษาด้วยยาตามความเสี่ยงของแต่ละบุคคล

กลุ่มอาการอ้วนลงพุง เป็นโรคไม่ติดต่อที่สามารถป้องกันได้ เพียงแค่มีความรู้ เข้าใจ ตระหนักถึงความสำคัญ ของความเสี่ยง ตลอดจนผลกระทบที่เกิดขึ้นในอนาคต  เพื่อที่จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ก่อนที่ภัยเงียบจะเข้าใกล้ตัวคุณ